"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Engel van Arnhem

Woensdag, 15 april, 2020

Geschreven door: Kate ter Horst
Artikel door: Evert van der Veen

Een moedige vrouw in de vuurlinie

“Ze is geweldig. Net mijn moeder!” Die dankbare uitlating van een gewonde geallieerde soldaat typeert kernachtig de betekenis van deze vrouw tijdens de Slag om Arnhem.

[Recensie] Kate ter Horst is moeder van vijf jonge kinderen en woont ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in de pastorie naast de Oude Kerk in Oosterbeek. In haar sfeervol geschreven dagboek, waardoor je dicht bij de toenmalige gebeurtenissen komt, lezen we haar totale verbazing op de stralende zondag van 17 september 1944. Ze ziet hoe vliegtuigen schietend overvliegen en parachutisten neerlaten die even later in het dorp komen. Er is dan nog een sfeer van optimisme: nu zal de bevrijding spoedig een feit zijn!

Op de tweede dag wordt het al anders wanneer er steeds meer gewonden in haar huis worden ondergebracht. Zij stelt haar huis gastvrij ter beschikking en ontfermt zich als een moederlijke zuster over de soldaten. Het worden er in de dagen daarna steeds meer zodat haar hele huis ermee gevuld is.

Je voelt in haar dagboek de sfeer in de daarop volgende dagen langzaam veranderen: de militaire situatie verslechtert, de geallieerden zijn niet in staat om op te trekken maar ondervinden hevige tegenstand.  “Tot hier toe was er altijd een zekere rust, een orde, ondanks alles… Maar op dit uur is er een speurbare verandering onder de mannen”, pagina 52.

Boekenkrant

De Duitsers komen steeds dichterbij en de pastorie komt in de vuurlinie te liggen. Kate ter Horst vlucht niet – het wordt het vanwege haar vanwege het gevaar ook stellig afgeraden – maar blijft de vele gewonden verzorgen. Te midden van de angst leest ze uit de bijbel psalm 91, een lied waarin een mens zich in de gevaren van het leven bij God geborgen voelt. Ze vindt bij de soldaten een dankbaar gehoor.

In het dagboek komen allerlei gesprekken met soldaten voor en is de angst duidelijk voelbaar. Bewonderenswaardig is de kordate houding van deze vrouw die innerlijk stand weet te houden in een snel verslechterende situatie. Het dagboek eindigt met de overgave waarbij Kate en haar gezin weg moeten en de soldaten door de Duitsers gevangen worden genomen.
Al op 18 oktober 1944 schrijft Kate ter Horst haar verhaal op. In het boek is de originele, getypte tekst afgedrukt, een bijzonder document.

Er is een hoofdstuk met een historisch-militaire terugblik op de Slag om Arnhem die als volgt kan worden samengevat: “De Slag om Arnhem laat zich het kortst samenvatten als een noodlottige aaneenrijging van misrekeningen. Het plan voor de operatie die de geallieerden de codenaam Market Garden gaven, was even gedurfd als riskant”, pagina 81.

D-day was grondig voorbereid maar dat kon van deze operatie niet worden gezegd: “Market Garden vereiste niet alleen meer middelen dan de geallieerden op dat moment konden en wilden opbrengen, de operatie werd ook in grote – naar zou blijken te grote – haast voorbereid”, pagina 83. Een aantal kaartjes maakt het verloop van de strijd duidelijk.

Interessant is ook het verslag van haar man Jan ter Horst die na de oorlog waarnemend burgemeester van de gemeente Renkum wordt. Het laat zien hoe men na de bevrijding leiding gaf aan het totaal verwoeste dorp en de wederopbouw daarvan.

Mooi om te lezen zijn de vele reacties die Kate ter Horst na de oorlog ontvangt. Het boek bevat een kleine selectie van ruim 300 brieven, kaarten, foto’s en krantenknipsels. Het is een tastbaar bewijs van hun grote erkentelijkheid. Met tal van soldaten zijn levenslange vriendschappen ontstaan. De pastorie in Oosterbeek is voor velen na de oorlog een soort bedevaartsoord geworden. Er werden destijds 57 soldaten in de tuin begraven.

Dit indrukwekkende boek is samengesteld door de dochter van Kate ter Horst.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles