"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Er is meer in ons

Zondag, 1 september, 2019

Geschreven door: Wim Davidse
Artikel door: Jasmijn Olk

God als onbevattelijke omvatting

Wim Davidse presenteert een heldere inleiding op de moderne mystiek, toegankelijk voor iedereen die behoefte heeft aan verdieping, ongeacht religieuze achtergrond.

[Recensie] Als beginnend theologiestudent, overweldigd door de grote hoeveelheid theoretische kennis die de studie mij bood, vond ik rust in de apofatische, of negatieve, theologie. Geen woord, geen taal of gedachten, is in staat Gods onbegrijpelijkheid uit te drukken. God gaat de mens te boven en ons rest een gepast zwijgen.

De mystiek was een andere weg die tegenwicht bood aan overmatige rationaliteit waarmee sommige theologen trachten God te vangen. De weg van de ervaring. Godsdienstfilosoof Paul Mommaers definieert: “Een mysticus is iemand die op overweldigende wijze de tegenwoordigheid ervaart van iets dat hem zelf overstijgt en veel werkelijker is dan al hetgeen men doorgaans voor werkelijkheid aanziet.” Want juist dat waar je niet over kunt spreken, kunnen we met onze ervaring aanraken.

Hoewel de ervaringen van mystici soms ver van ons lijken af te staan, zijn mystici net gewone mensen merkt Wim Davidse op; zelf ook een gewone man, die zich geraakt voelde door de mystiek en het zenboeddhisme. Om zijn standpunt kracht bij te zetten schreef hij een helder, toegankelijk boek over de mystiek. “Bedoeld voor iedereen die niet meer zo tevreden is met het drukke, wat oppervlakkige leven en behoefte heeft aan verdieping.” Een religieuze traditie aanhangen is daarbij niet van belang. Davidse refereert aan filosoof en dichter Henk van der Waal (1960) die in zijn boek Mystiek voor goddelozen een mystiek los van alle godsdiensten beschrijft. De mystieke ervaring is volgens hem iets authentieks, los van religieuze tradities. “Hij stelt dat er tegenwoordig sprake is van ‘een transcendentale nood’ en wijst er in zijn boek naar ‘het opene’ dat ons koestert”, beschrijft Davidse. “We zijn volgens Van der Waal vergeten dat we een uitvloeisel zijn van iets veel groter van onszelf. De mens is gebed in een ‘onbevattelijke omvatting’. Ik vind dat wel een mooie aanduiding voor God.”

Boekenkrant

Hoe wordt er dan zoal gedacht over God? “De joodse mystiek leert het ‘God alles in allen’ en ‘er is niets dan Hij’. Elk mens heeft een goddelijke vonk in zich. In de mystiek van de islam, het soefisme, heet het ‘Ik ben niets, Hij is alles’. Volgens de Advaita Vedanta is Brahma – het eeuwige beginsel van de wereld, waaruit alles ontstaat en waarin alles rust – identiek aan ons meest innerlijke ‘zelf’. […] De uitdrukkingen zijn verschillend, maar ik vermoed dat achter die verschillende woorden dezelfde soort eenheidservaringen schuilgaan.”

Het boekje is beknopt, doet de uitgebreide leer van de mystici wellicht niet altijd eer aan, maar biedt prachtige aanknopingspunten om een eigen zoektocht te beginnen. Davidse verbindt theoretische reflecties met persoonlijke ervaringen – hij wijdt hier een heel hoofdstuk aan – en komt de lezer zo nu en dan tegemoet met puntsgewijze samenvattingen. Verschillende ideeën worden zo overzichtelijk uiteengezet, overeenkomsten en verschillen worden benoemd. Het biedt de lezer houvast. Een houvast die, zelfs in de wereld van het onuitspreekbare, zeer welkom is.

Eerder verschenen in Volzin