Een paar happen smakelijke lucht
Ha, een roman over de moderne samenleving. ‘Met kleurrijke personages die allen op hun eigen manier verliezers zijn.’ Klinkt goed. Sinds de nieuwste van Arnon Grunberg zijn al meer boeken uitgekomen die kleurrijke verliezers beloofden, erg smakelijk leken, maar niet meer dan gebakken lucht bleken te zijn. Kijken of de debuutroman van Hans Hogenkamp, Excuses voor het ongemak, de verwachting wel waar maakt. Het verhaal begint intrigerend als Edo van zijn Sri Lankaanse schoonmaker Bayya de vraag krijgt of hij diens zus onderdak wil verlenen. Na halfslachtig tegensputteren stemt hij toe en tekent met een slecht gevoel een huurcontract. Twee flessen wijn later ziet hij de positieve kant. Er komt tenslotte een vrouw in zijn lege leven. Dat is zo, maar Chandrani is geen aanwinst. Als ze arriveert, blijkt ze schuw en lelijk te zijn. Vooral haar ene blinde oog is weerzinwekkend.
Het is gedaan met de rust in Edo’s huis. Het bier in zijn koelkast maakt plaats voor haar plastic bakjes met eten. Ze sluipt ’s nachts naar het toilet. Vreemde geluiden komen uit haar kamer. En ze kijkt overdag naar zijn tv. Dat kan Edo controleren want hij werkt als kijkcijferanalist. Op zijn televisie staat een kastje dat het kijkgedrag registreert en op zijn werkcomputer kan hij zien wanneer Chandrani kijkt. In het geniep dus, als hij op zijn werk is, terwijl ze het alleen maar had hoeven vragen. Hij is geen baas meer in eigen huis. Dat versterkt zijn drankzucht en stemt hem droevig. De ontwikkelingen nemen al snel bizarre vormen aan en komen tot een bruut einde op Koninginnedag.
Na een aantal hoofdstukken in Excuses voor het ongemak krijg je als lezer een onbevredigd gevoel. Waar gaat dit heen? Wil de schrijver ons misschien nog iets meedelen? Op zoek naar iets ‘diepers’ zouden we het verhaal kunnen lezen als parabel waarin het huisvesten van Chandrani en Bayya staat voor de instroom van allochtonen in de Westerse wereld met alle moeilijkheden van dien. Al krijgen de allochtonen dan wel een erg onaangenaam stempel. Heel erg overtuigend is die optie niet.
Dan blijft het mislukte leven van Edo over. Daarin wordt veel gezopen en nog meer zinloos geouwehoerd. Mensen zijn niet te vertrouwen. Absurde scènes zijn er ook genoeg, leuk geschreven ook, hoewel de schrijver ze soms net zo makkelijk zelf weer om zeep helpt, omdat hij het er te dik op legt (veel, heel veel ‘tussen aanhalingstekens’). Steeds denk je: ‘Dit gaat de goede kant op, zo meteen word ik aan mijn stoel genageld door een diep inzicht’, maar dat gebeurt niet. Uiteindelijk blijf je met een leeg gevoel achter.
Dat lege gevoel ontstaat niet in de laatste plaats omdat Edo’s scherpe observaties contrasteren met zijn mislukte leven. Het is alsof de schrijver een ‘loser’ wilde neerzetten, maar die de verkeerde emotionele inhoud heeft meegegeven. Als ze samen op kraamvisite gaan bij Baas: ‘In het huis spatte de liefdeloosheid van de witgesausde muren. Zijn vrouw, nog geen veertig maar met een gezicht vol ouderdomsvlekken, serveerde droge Japanse zoutjes in ecru Wedgwood-schaaltjes.’ Of het verveelde bladeren van Edo op kantoor: ‘De agenda bleek terug te gaan tot het begin van de jaartelling. Eén januari van het jaar 1 was een maandag, hoe kon het ook anders.’ Een scène die zo in Debiteuren/Crediteuren kan.
Twee minpunten teisteren Edo’s avonturen. De antiheld is te slim en het verhaal blijft oppervlakkig. Het geheel is onbevredigend. Helaas, we kunnen de schrijver dus niet scharen in de rij van zijn Nederlandse literaire schrijversvoorbeelden. Hogenkamp schrijft best goed, maar hij mist bijvoorbeeld de onbekommerd hulpeloze toon die Heeresma meegaf aan Han de Wit. En de verwoestende humor van Reve’s Frits van Egters. En de superieure stijl die Grunberg gebruikte voor Ewald Stanislas Krieg. We hadden het graag anders gezien, vooral omdat de flaptekst zulke hoge verwachtingen wekt. Als je vergeet om die in te lossen krijg je ongelukkige lezers._ Excuses voor het ongemak_ is geen gebakken lucht. Het is meer een suikerspin. Als je het dichtslaat heb je een paar happen smakelijke lucht gehad. Maar je honger is niet gestild.
Voor het eerst verschenen op Bazarow. Ook verschenen op Nico’s recensies.
