"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Façade

Zaterdag, 21 november, 2020

Geschreven door: Esther Verhoef
Artikel door: Jan Stoel

Creepy roadtrip vol muziek en psychopathie 

[Recensie] Beangstigend, eng, ijzingwekkend spannend kun je Façade van Esther Verhoef noemen. Façade is een mooie titel, want het gaat vooral om wat er zich achter de ‘buitenkant’ van mensen afspeelt, wat er in hun geest omgaat, hoe ze zich psychologisch ontwikkelen. De buitenkant zegt niet alles over mensen en kan verraderlijk zijn. 

Het verhaal verloopt volgens twee verhaallijnen die allebei vanuit het ik-perspectief verteld worden. In de cursieve passages is het de dader die aan het woord is. Façade opent ermee. Iris lacht daarin naar de dader, zonder te weten wie hij is. “Haar naïviteit grenst aan het roekeloze. (…) Lekkere stem heeft ze. Beetje schor. (…) Ik ben benieuwd hoe die klinkt als ze hem kapot heeft geschreeuwd en beurs en apathisch onder me ligt.” Meteen is er dreiging. Die cursieve passages zorgen voor een continue spanning. Dat de dader een psychopaat is wordt allengs duidelijker, maar wie hij is? 

Verblindend sterrenstof

Het tweede perspectief is dat van Iris van der Steen. Zij heeft zichzelf veel te lang afhankelijk opgesteld. Nadat haar moeder Sonja ervandoor is gegaan, klampte ze zich eerst aan haar vader vast en later aan haar man Sander. Aanpassen is haar motto. Na de scheiding van Sander (“het verblindende sterrenstof dat onze relatie haar glans schonk, was na negen jaar huwelijk eenvoudig uitgewerkt”) richt ze zich helemaal op de opvoeding van hun zoontje Levi, dat nu negen jaar is. “Ik ben al heel lang geleden uit het oog verloren wie Iris van der Steen eigenlijk is. Of wil zijn. Of kan zijn. Daar wil ik deze zomer achter komen”.

Boekenkrant

Tijd voor een time out dus. Ze gaat op vakantie richting Portugal waar haar moeder woont met haar zoveelste nieuwe vlam, ditmaal Philippe, die het zakelijk helemaal gemaakt heeft. Ze gaat de auto van haar moeder, een oude, robuuste Land Rover Defender, die nog in Nederland staat, naar haar moeder brengen. Ze laat haar zoontje Levi achter bij zijn vriendje en diens ouders op de camping. Nog maar net vertrokken rijdt ze bij een benzinestation een man aan. Het blijkt Mischa de Jong te zijn. Hij is voor een klus op weg naar het zuiden. Ze kent hem als instructeur van de sportschool, vindt Mischa waanzinnig aantrekkelijk en nodigt hem – uit schuldgevoel –  uit mee te liften. Er volgt een roadtrip naar het zuiden. De druk van de belager op Iris neemt toe, de spanning loopt op.  Enerzijds zoekt Iris de vrijheid, anderzijds zoekt ze veiligheid, geborgenheid.

Verknipt, kwaad, agressief

Door flashbacks krijgen de karakters van Iris en haar ‘achtervolger’ reliëf. Redenerend vanuit hun achtergrond wordt hun handelen verklaard. Iris is wat naïef, is aardig, positief ingesteld, open. Ze is een vrouw die altijd keurig binnen de lijntjes heeft gekleurd en nu ze alleen op weg is wil ze die brave kaders wel oprekken en genieten van wat ze gemist heeft. Haar tegenstrever daarentegen is verknipt, kwaad, agressief, tot in zijn diepste wezen slecht, heeft morbide fantasieën, bedreigt zelfs Levi. Hoe dit personage volledig ontspoord is en tot de psychopaat is uitgegroeid die Iris als obsessie heeft, wordt gaandeweg het verhaal duidelijk. Achter de façade van veel personages in het boek zit iets anders.

Muziek speelt een belangrijke rol in het boek. In de auto (niet voor niets een oldtimer; het verleden is echt van betekenis in het verhaal) liggen allerlei cassettebandjes van vroeger. De titels van de nummers die gedraaid worden zijn gekoppeld aan wat er zich op dat moment afspeelt. What’s up van 4 Non Blondes als Iris niet weet wat er aan de hand is, Thank God I’m a country boy als het gezin Van der Steen over de hei rondrijdt, Land of confusion van Genesis als Iris zich verwondert over een reactie van Mischa. En dan natuurlijk Mama van Genesis met onder meer deze regel “So get down, down her beside me…Oh, you ain’t going nowhere”. Dit nummer is bijna het leitmotief van degene die Iris stalkt. IJzingwekkend.

Bol van dreiging

Verhoef vertelt het verhaal in korte hoofdstukken in een hoog tempo. Met tussenzinnetjes en plotwendingen weet ze de spanning vast te houden, op te voeren. Die cursieve gedeelten zorgen er ook voor dat je net iets meer weet dan Iris. Dat drijft de spanning op en als lezer wil je Iris waarschuwen. Een mooie vondst. De cursieve stukken staan bol van de dreiging: “Iris van der Steen verkent mijn terrein als een blinde die een teen in de oceaan steekt en daar conclusies uit trekt. Nat, koud en pijnloos. Geen idee van de onmetelijke diepte, de talloze onderstromen, het leven en de dood, de strijd die er woedt. De duisternis. De andere dimensie.”

En dan de ontknoping. Die is spectaculair en ontroerend. Façade is creepy. Verhoef laat in deze thriller zien dat ze op zoek is naar wat er achter de buitenkant van mensen schuilgaat, wat de wereld is achter de woorden die ze uitspreken. Het motto van het boek, regels van Lennaert Nijgh, passen daar perfect bij: “Het gras zal altijd groener zijn / aan de andere kant van de heuvels, / al zien de anderen om ons heen / niet verder dan dit ene dal.”

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur:

Alter ego

De Nachtdienst

Labyrint

Façade

Close-up