"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Fantastische nacht en andere verhalen

Vrijdag, 10 januari, 2020

Geschreven door: Stefan Zweig
Artikel door: Nico Hylkema

Geweldige verhalenverteller

[Recensie] Dat de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig (1881-1942) een geweldige verteller was, is geen nieuws. Sommige van zijn verhalen zijn beroemd, zoals de Schaaknovelle, zijn romans zijn iets minder geliefd. Nu is een groot aantal van zijn verhalen in een nieuwe vertaling gebundeld onder de titel Fantastische nacht en andere verhalen. Vertaalster Ria van Hengel heeft achttien van Zweigs beste verhalen in modern, rijk Nederlands vertaald.

Het zijn stuk voor stuk verhalen die een mens volledig in de greep krijgen. Al is enig besef en kennis van de tijd waarin Zweig zijn verhalen schreef een aanbeveling. Het smachten, de traagheid van het bestaan, het is veelal niet van deze tijd. Dat je toch in de ban raakt van de verhalen bewijst alleen al het meesterschap van deze Oostenrijker.

Hoe een lang gevreesde brief met de oproep tot militaire keuring tot een geestelijke worsteling tussen de hoofdpersoon en zijn geliefde leidt is een meesterstuk op zich. Zeker als je bedenkt dat het hier gaat om een Duitser in Zwitserland, die de mogelijkheid heeft te ontsnappen aan de Duitse militaristische dwingelandij. Pas aan het einde van die worsteling wordt duidelijk of de liefde sterker is dan het dwangmatige vaderlandse plichtbesef.

Een Duitse matroos op zoek naar vertier in den vreemde, een lichtekooi en een vreemde gast komen samen in een zinderende vertelling. De vrouw die ooit als kind verliefd was op een bekend schrijver en hem een brief nalaat, de wandelende encyclopedie Jakob Mendel en een toiletjuffrouw, de bekoorlijke Joodse vrouw van middelbare leeftijd met haar zoon en een gewetenloze rokkenjager, de angst van een vrouw voor ontdekking van haar overspel, door de pen van Zweig komen ze tot leven.

Boekenkrant

Ook de Schaaknovelle is erin opgenomen en meteen snap je faam van Zweig als verhalenverteller. Dat er in veel van zijn verhalen een seksuele component zit is voor de kenners van zijn romans wellicht nieuws, maar in zijn verhalen is Zweig veel explicieter. Natuurlijk zou er in de moderne tijd niet zo moeilijk worden gedaan, ontbreekt het smachten en gaat het allemaal sneller.

Maar of het daarmee beter is dan in Zweigs tijd is nog maar de vraag. Natuurlijk het was een tijd van aanloop naar de Tweede Wereldoorlog, een tijd van grote klassenverschillen, van een weinig vrouwvriendelijke maatschappij, echte armoede. Romantisering is niet wat Zweig beoogde. Hij beschrijft een werkelijkheid die wij eigenlijk een beetje vergeten zijn, maar die nog wel degelijk geloofwaardig is.

Dat er enige kennis van het tijdvak, het interbellum vereist is, zou eigenlijk het vermelden niet waard mogen zijn. Toch is de angst gerechtvaardigd dat het in een tijdperk van ontlezing en groeiend nationalisme een beetje paarlen voor de zwijnen is, deze prachtige bundel. Terwijl het geweldig tegengif zou kunnen zijn. Het is aan de echte lezers om deze vertaling recht te doen en Fantastische nacht en andere verhalen onverwijld aan te schaffen. En het tegengif zijn werk te laten doen.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles

Boeken van deze Auteur: