Over oude vrienden en gebreken
De eerste zin:
“Heel lang is de dood voor ons geen onderwerp van gesprek geweest.”
[Recensie] Zes jaar geleden schreef Volkskrant-columnist Bert Wagendorp de inmiddels ook verfilmde bestseller Ventoux. De roman ging over zes vrienden die begin jaren 1980 het plan opvatten de Mont Ventoux te beklimmen. Tijdens de afdaling kwam een van hen zwaar ten val en stierf ter plekke. De vrienden verloren elkaar daarop uit het oog, tot Bart, de verteller van de roman, dertig jaar later iedereen weer bij elkaar bracht om nogmaals naar de Provence te trekken, om er hun verongelukte vriend Peter te eren.
In Ferrara voert Wagendorp vier van de vijf vrienden uit Ventoux weer op. Alleen Laura, de regisseur die nooit is teruggekeerd naar Nederland en carrière maakte in Italië, is niet van de partij. Maar de anderen dus wel: Bert, de ex-journalist die een succesvolle schrijver is geworden, David, de uitbater van een café-restaurant waar hij vanaf wil, André, de miljonair die zijn fortuin verdiende door coke te leveren aan de hoogste kringen en Joost, ooit een gevierd fysicus, maar nadat hij betrapt werd op fraude teruggevallen tot eigenaar van een winkel in Italiaanse specialiteiten. Inmiddels zijn ze midden de vijftig en voelen ze dat er iets begint te wringen. “Een moedeloos gevoel,” beschrijft André het, “alsof je al heel lang aan een schilderij werkt en opeens ziet dat de verf is uitgelopen en de kleuren niet kloppen. Eigenlijk moet je opnieuw beginnen, maar daar heb je helemaal geen zin meer in. Dus zeg je maar dat die druipers de bedoeling waren. Dat gelooft niemand, en jijzelf nog wel het minst.”
Wanneer Joost meldt dat hij in Ferrara een oud palazzo heeft gekocht, biedt hij zijn vrienden een strohalm naar de toekomst. Allemaal zien ze in die bouwval de mogelijkheid om weer zin te geven aan hun leven, tot Bart het nieuws krijgt dat zijn dochter Anna naar het Midden-Oosten trekt om er krantencorrespondente te worden en David zegt dat hij aan een ongeneeslijke kanker lijdt. Dan komen dood en verschrikking wel heel erg dichtbij. Finaal is Ferrara een roman over loslaten, over het loslaten van een dochter, van een vriend en van het leven zelf. Wagendorp weefde rond die thematiek een tragikomisch web dat verraderlijk licht lijkt, maar toch stevig verankerd zit in de realiteit.
—
3 vragen aan Bert Wagendorp
Wordt Bert Wagendorp een dagje ouder en begint hij aan zijn dood te denken?
Wagendorp: “Wie niet? Dat is natuurlijk het verschil met die mannen uit Ventoux. Die waren eind de veertig en dat is prima, maar wanneer je richting de zestig gaat, is het dat niet meer. Er is een groot psychologisch verschil tussen die leeftijden. Bij ons op De Volkskrant komt er binnenkort een nieuwe hoofdredacteur. Zes jaar geleden had ik dat zelf kunnen worden. Ik heb dat toen niet gedaan, maar de weg lag wel open. Degenen die nu genoemd worden zijn allemaal in de veertig en zijn nog bezig met de opbouw van hun carrière. Mijn generatie heeft de top bereikt en worstelt met de vraag hoe ze haar leven verder kan invullen, zonder die drive van carrière, macht en geld, de dingen die je al die jaren gaande hebben gehouden. Daar moet iets voor in de plaats komen, maar wat? En dan komt de dood vanachter het hoekje loeren inderdaad.”
Dan steekt de nostalgie de kop ook op? “Je verlangt niet naar vroeger, maar naar wie je toen was,” zoals een van de personages zegt?
Wagendorp: “Je verlangt er inderdaad weer naar de man te zijn die de vraag van de sterfelijkheid helemaal niet stelde en louter een toekomst met oneindig veel mogelijkheden voor zich uit zag liggen. Op zich is dat niet erg als je er maar goed mee omgaat en een levensingesteldheid vindt waarin dat soort dingen minder belangrijk worden. Je hoeft niet achter de geraniums op magere Hein te gaan zitten wachten. Er blijven heus wel waardevolle dingen over in je leven. Meer zelfs, als je het goed doet blijken die dingen meer waarde te hebben dan de vlucht in de illusie genaamd carrière maken.”
En dus schrijf je een boek over mannenvriendschap?
Wagendorp: “Vriendschap is inderdaad een van die waardevolle dingen. Ik zou mijn boek trouwens eerder een idealisering dan een beschrijving van die mannenvriendschap noemen. Zelf ken ik dat niet in dergelijke mate, al zou ik dat misschien wel graag doen. Mannen die echt al decennia met elkaar bevriend zijn, kunnen soms rauw met elkaar omgaan, maar er steekt altijd ook een hele grote genegenheid onder. Het is een vriendschap die soms oppervlakkig wordt beleden, maar wel heel diep gaat.”
—
Voor het eerst verschenen op Knack Focus
