Volwassen worden door de oorlog
[Recensie] Kunstschilder Frederik de Vos besloot op zijn 88ste nog een boek te schrijven over zijn herinneringen aan de oorlog. In het boek zijn meerdere illustraties opgenomen, die ook van zijn hand zijn. Niet alleen het schrijven heeft hij op latere leeftijd opgepakt. In 1987 begon hij aan de kunstacademie en werd hij kunstschilder. De Vos was toen al met pensioen.
In Fietsen zonder banden maken we kennis met de 10-jarige Floris de Voogd. Het is dan eind augustus 1939. In zijn woonplaats Zandvoort, hangt een aanplakbiljet aan het stadhuis. Het is een oproep voor voor-mobilisatie. Een periode lang lijkt hier niet veel mee te gebeuren, tot 10 mei 1940.
Ondertussen gaat Floris gewoon naar school en speelt hij met zijn vrienden. Hij wil graag scheikundige worden en vind het leuk om proefjes te doen. Zijn vriend Koos heeft hierover een boek en spullen. Ze trekken geregeld op.
Dan verteld de vader van Floris dat de Duitsers Nederland zijn binnengevallen. Het begin van de oorlog is een feit. Wie kun je nog vertrouwen? Floris merkt op school al snel de verschillen tussen kinderen die van Joodse komaf zijn of kind zijn van ouders die zich bij de NSB aangesloten hebben.
Het leven wordt steeds moeilijker in Zandvoort. De Duitsers zijn gestationeerd in het dorp en de bunkers op het strand worden toegeëigend. Uiteindelijk moet het gezin in 1942 vertrekken uit Zandvoort. Ze besluiten naar Amsterdam te trekken. Hier zien ze pas hoe wreed de oorlog is. Joden die opgepakt worden en met de trein gedeporteerd, geweld is aan de orde van de dag. Het leven pakken ze zo goed en kwaad als het lukt op. Floris en zijn broertje gaan hier naar school en missen hun vrienden en het strand.
Dan wordt het 1944. De geallieerden trekken Nederland binnen, komt hun ten ore. Zou Nederland dan toch bijna vrij zijn? De verschrikkelijk koude winter maakt het iedereen niet makkelijk. Het is de hongerwinter. Floris vertrekt, op zijn fiets, richting Drenthe, op zoek naar eten. Hier leven boeren die hun misschien wat eten kunnen geven.
Floris besluit, eenmaal daar aangekomen, er te blijven. Hij kan hier de boer helpen op het land, maar ook met het onderduiken van gevluchte mensen. Hij laat zijn familie achter in Amsterdam. Nadat de oorlog te einde is, vertrekt hij terug naar Amsterdam. Zou zijn familie nog in leven zijn?
In Fietsen zonder banden zien we een jongen die aan het begin van zijn puberteit, snel volwassen wordt door de oorlog. Zijn vrienden moet hij missen, zijn veilige omgeving achterlaten, familieleden komen om, dood en verderf zijn aan de orde van de dag en hij wordt verliefd.
Frederik de Vos schetst met Fietsen zonder banden afwisselend op een persoonlijk en dan weer afstandelijk niveau, hoe de oorlog is geweest voor Floris. Het onderwerp is er een om nooit te mogen vergeten. Dat Frederik de Vos op late leeftijd zijn herinneringen aan papier heeft toevertrouwd, getuigt van moed. Het is een het oprakelen van een verschrikkelijk verleden, dat bij veel mensen diep weggestopt zit, waar men niet over wil spreken. Fredrik heeft er voor gekozen zijn ervaringen te delen door dit boek te schrijven. Een stuk geschiedenis vanuit een persoonlijke geschiedenis en oogpunt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
