"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Finse dagen

Vrijdag, 7 februari, 2020

Geschreven door: Herman Koch
Artikel door: Robin Hurkens

De overschreden grens

“Zonder al te veel moeite trok ik de gitaar uit haar handen. Daarna pakte ik haar vast, met mijn armen omklemde ik haar middel, en tilde haar een paar centimeter op. Zo bracht ik haar naar de deur. ‘Ga je boeken opruimen,’ zei ik. Sodemieter op en ga je boeken opruimen. Ik tilde haar het laatste stukje over de drempel en liet haar vervolgens abrupt los. Ze verloor bijna haar evenwicht, herstelde zich en probeerde me te verhinderen de deur in haar gezicht dicht te slaan. Maar ook dat mislukte. Met een klap, terwijl ik er nog wel op lette dat zij niet met haar vingers tussen de deur zou komen, sloeg ik hem dicht en draaide hem op slot.”

[Recensie] Aan het woord is Herman Koch. Hij zet in bovenstaande scène niet zijn onhandelbare puberdochter op haar plaats – die heeft hij trouwens niet – maar zijn woedende moeder. De ik-persoon is zelf die onhandelbare puber, het is Herman Koch toen hij dertien was, althans dat is zoals Koch zich die tijd herinnert. Hij vindt zelf overigens ook dat dit niet kan: je moeder zo behandelen.

“De overschreden grens, zo vervolgt hij zijn memoir: Iets wat nooit meer kon worden teruggedraaid. Ik was fysiek sterker dan mijn moeder, misschien al enkele jaren, maar vandaag had ik haar dat ook laten merken. […] Probeer mij voortaan nooit meer feestjes door de neus te boren, luidde de boodschap. Anders zul je de gevolgen aan den lijve ondervinden. Maar ik had ook meteen spijt. Meer dan de uit het raam gegooide boeken had ik spijt van deze demonstratie van fysieke kracht. Er was een ongelijkheid in onze relatie geslopen die ik er met alle mogelijkheid weer uit moest zien te krijgen.”

Er is al veel geschreven over Finse dagen, het nieuwste boek van Herman Koch, maar waarschijnlijk nog niet door iemand die alle boeken van Koch heeft gelezen en die dan ook nog eens beweert dat dit zijn allerbeste werk is.

Pf

Subtiel, ontwapenend en aangrijpend, zo zou ik Finse dagen typeren. Het is tevens een opvallend ernstig boek, heel anders dan zijn humoristische bestseller Het diner en zijn plotgerichte Zomerhuis met zwembad.
Subtiel omdat Koch niet alles zegt. Hij beheerst de kunst van het weglaten hier beter dan in zijn andere werk.
Ontwapenend vanwege de manier waarop de zelfreflectie hier plaatsvindt, het is kritisch maar tegelijkertijd ook liefdevol, alsof hij het niet over zichzelf heeft, maar over zijn kind of zijn kleinkind van wie hij onvoorwaardelijk houdt. Nog nooit trof ik zoveel mildheid aan bij Herman Koch en daar was ik wel aan toe na zoveel cynisme, minachting en liefdeloosheid die veel van zijn latere werken typeren.
Aangrijpend vanwege onthutsende scène’s zoals hierboven aangehaald, maar bovenal omdat het hele boek getuigt, in elk geval lijkt te getuigen, van een zekere urgentie.

Maar bij Herman Koch weet je het nooit zeker. Finse dagen gaat slechts voor een klein deel over de tijd die hij op zijn negentiende op een boerderij in Finland heeft doorgebracht. Het gaat meer nog over de tijd die daaraan voorafging, maar vooral over wat tijd überhaupt met je doet, wat herinneringen zijn en hoe ze veranderen als je erover gaat praten. Het boek gaat ook over de kunst van het vergeten en over al die dingen die juist niet worden gedaan of gezegd. Het gaat over hele en halve leugens en over grenzen die keer op keer worden overschreden.

Finse dagen is qua thematiek daarom veel intrigerender dan De Greppel en Geachte heer M. Het doet veeleer denken aan Koch’s eerste boeken Red ons Maria Montanelli en Eindelijk Oorlog, alleen stelt Herman Koch zich hier veel kwetsbaarder op.

Ja, ik vind Finse dagen zijn meest volmaakte werk, niet omdat dit boek het best is geschreven, hier is geen taalvirtuoos aan het woord, het is vrij rechttoe rechtaan, zonder veel opsmuk en zonder veel humor geschreven, soms zelfs een beetje onhandig. Ik vind dit boek zijn beste omdat dit het meest gelaagd is.

Herman Koch is ooit naar Finland gegaan als jong adolescent om daar een keuze te gaan maken tussen de ene of de andere studie. Maar, zo schrijft hijzelf, het bleek uiteindelijk een keuze te zijn tussen een leven als schrijver of de rest van zijn leven tussen de bomen in Finland blijven staan. Ik ben erg blij dat hij heeft gekozen voor het eerste.

Eerder verschenen op Robinhurkens

Boeken van deze Auteur:

Eindelijk oorlog

Eten met Emma

Het diner

Auteur:
Herman Koch
Categorie(ën):
Literatuur