"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Gehavende stad

Donderdag, 23 december, 2021

Geschreven door: Erik Brus, Fred de Vries
Artikel door: Quis leget haec?

Muziek en literatuur van Rotterdam

[Recensie] Jules Deelder gelezen had en sowieso iets met muziek heb was ik benieuwd naar dit boek.

Het boek van ruim 370 bladzijden is verdeeld in vijf hoofdstukken die beginnen eind jaren vijftig en zo naar het heden toewerken, het jaar 2012 dus. Ieder hoofdstuk begint met de beschrijving van een bekende locatie die een rol heeft gespeeld in het literaire en/of muzikale klimaat van die tijd. Het leven van Cor Vaandager wordt als leitmotiv gebruikt en komt als een soort mini-biografie in ieder hoofdstuk terug.

Eén van die locaties die ik uit de biografie van Vaandrager ken is kunstenaarscafé De Fles. Moderne jazz, discussiëren over kunst en existentialisme en er gebeurde alles wat nu geen opzien meer baart maar wat de God van de jaren vijftig verboden had. Cor Vaandrager, Jules Deelder, Riekus Waskowsky en Frans Vogel zijn maar een paar namen van de vaste bezoekers.

Jules Deelder was een groot pleitbezorger van de jazz, maar de jazzclubs van Willem ‘Wodka’ van Empel bezorgden Rotterdam zowaar een uniek jazzgezicht. Dat bestaat nog steeds in de vorm van het North Sea Jazz Festival.

Boekenkrant

Het aantrekkelijke van dit boek zijn de portretten van markante Rotterdammers die in literair of muzikaal opzicht een rol speelden. Peter Graute bijvoorbeeld is een begrip. Het is de man die in 1976 de Backstreet Record-shop opende en met zijn encyclopedische kennis de jeugd voorzag van de meest bijzondere muziek. Een ander begrip is Anna Vingerhoets. Zij runde het café Oom Tom van haar vader, maar in de volksmond heette het gewoon ‘Anna’.  Het café was een soort ludieke vrijstaat waarin alles kon, zoals het oude gebak opkopen van de bakkers in de buurt en er mee los gaan. Anna;

‘Er is weleens iemand binnengekomen en die had meteen een tompoes op zijn muil. Die dacht een lekker biertje te gaan drinken…’

Rotterdamser krijg je het niet. Het gaat over het tragische verhaal van de Rotterdamse drummer Cor van der Beek van Shocking Blue en even later over de inmiddels gezochte uitgaven van uitgeverij Cold Turkey Press, opgericht doort Gerard Bellaart. Hij wist Charles Bukowski zo gek te krijgen vertaald werk van hem uit te mogen geven. Die afwisseling van muziek en literatuur werkt prima want even later zitten we weer bij Hoeny Chen als oprichter van de Swinging Soul Machine. Daar zou Ivan Groeneveld weer zingen die later bekend werd van het duo Spooky and Sue.

Ik was geboeid door het verhaal van dichter Riekus Waskowsky. Adriaan Morriën prees hem als een van de begaafdste vernieuwers van de poëzie. Hij verstond de kunst om grote filosofen en machtsbeluste staatsmannen, oude kunstschatten en hedendaagse jazz, levensbeschouwelijke regels en platte seksgrappen af te wisselen, vaak binnen één gedicht. Ik heb zijn Verzamelde Gedichten aangeschaft en ben zeer benieuwd.

Ineens bevinden we ons alweer in de club Eksit, de Rotterdamse tegenhanger van het Amsterdamse Paradiso. Punk was in en de Eksit was het centrum. Er werden ook literaire avonden gehouden, waar beginnend dichter M.M.M. Kneepkens nog even moest wennen;

Hij komt nog maar net kijken in de literaire scene van Rotterdam en weet niet wat hij meemaakt…Kneepkens: ‘De avond zelf was alsof ik in de hel was afgedaald. Men kon de dichters daar in dat duistere jeugdhonk ruwweg verdelen in twee kampen. De druggebruikers en de alcoholici…Met uitzondering van Peter Bulthuis zat er geen ‘normaal’ consumerend mens tussen. Naast mij zat Jules Deelder coke te snuiven. Riekus Waskowsky…lag al starnakel dronken onder tafel.

Dichters maar ook punk dus, zoals de groep Vissepunk. Het klinkt bijna aandoenlijk als je leest dat ze zich hullen in grijze vuilniszakken met veiligheidsspelden, maar dat ze na afloop vergeten zijn een televisie in elkaar te trappen als apotheose van het optreden.

Er wordt ruimschoots aandacht besteed aan gabberhouse met als centrum Villa Parkzicht bij de Euromast. Ted Langenbach met zijn MTC-party’s en DJ Paul Elstak met de hardcoremuziek maakten furore net als hiphop en de Redrum Party’s van Mike Redman. Ik kende ze niet, maar ze waren van groot belang voor de muziek in Rotterdam. Dit is hoe het er aan toeging volgens Redman zelf;

‘Af en toe kreeg ik kippenvel van de sfeer. Die freestyle-sessies. Mensen duwden elkaar van het podium af. Het was een agressieve sfeer zonder agressie, als je begrijpt wat ik bedoel. Iedereen rapte of zijn leven er werkelijk van af hing.’

Redman richtte zelfs een platenlabel op en werkte samen met de Amerikaanse supergroep Public Enemy. Het is mooi dat de schrijvers hem in de traditie plaatsen van Cor Vaandrager. Dat was de oersampler die met zijn ready-mades in taal bestaande teksten een nieuwe betekenis gaf, Redman deed dat met geluiden die hij gebruikte voor zijn samples.

Een ander fenomeen is A. Moonen (lees A punt Moonen). Wel omschreven als de vieste schrijver van Nederland, met zijn autobiografische bundels vol beschrijvingen over vluchtige seks met hoeren, jongens, Turkse mannen en toevallige passanten. Aan de andere kant een groot stilist en een lastig heerschap af en toe. Hij had daar geen last van bij zijn bezoek aan de tv-show van Jules Deelder (te vinden op Youtube), ik vond hem daar onderhoudend en grappig. Hij stierf eenzaam en de schrijver Erik Brus schrijft een mooi verhaal over hem in dit boek.

Even later zitten we weer midden in de muziek met de klanken van de Rotterdamse band Spasmodique. Ik had er van gehoord maar het was mooi om mij er even verder in te verdiepen. Het is een prima live-band die inmiddels weer optreedt ook; dat konden de schrijvers van dit boek toen nog niet weten. Ook The Kik met hun zanger Dave von Raven is geen onbekende en krijgt aandacht.

Er is veel meer te vertellen over dit boek en het heeft mij mooie tips opgeleverd over muziek en poëzie en dat is altijd winst, maar het is mooi hoe constant de verbinding wordt gezocht tussen de literatuur en de muziek uit Rotterdam, de mensen die het maakten, de omgeving waarin dat gebeurde maar vooral de invloed van de stad waaruit dit alles voortkwam.

Eerder verschenen op Quis leget haec?