"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Geloven in het ideaal

Zondag, 5 januari, 2020

Geschreven door: Maarten van den Bos
Artikel door: Jan van Hooydonk

De erfenis van Willem Banning

[Recensie] Historicus Maarten van den Bos boekstaaft in Geloven in het ideaal de geschiedenis van de religieus-socialistische Arbeidersgemeenschap der Woodbrookers (AG). Aanleiding voor het boek is de honderdste verjaardag van de AG. In 2014 koos zij een nieuwe naam: Banning Vereniging, met als ondertitel ‘voor levensovertuiging, religie en sociaaldemocratie’. Deze naam is een eerbewijs aan de vrijzinnig-hervormde predikant Willem Banning (1888-1971), die niet alleen oprichter en bezieler was van de AG, maar ook een prominente rol speelde in zowel de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij als in de naoorlogse voortzetting daarvan, de Partij van de Arbeid.

Banning speelde een hoofdrol in de AG als “laboratorium voor ideeënvorming over politiek, kerk en samenleving.” Van den Bos schetst diens denken. Centraal daarin stond de opvatting dat het socialisme niet begrepen kan worden als een economische theorie maar als ‘een beschavingsmacht’. In Bannings ‘personalistisch socialisme’ ligt de nadruk niet op economische ontvoogding, maar op ‘zedelijke verheffing’, en niet zozeer op het collectief, maar eerder op het individu en diens ‘gewetensvorming’.

De PvdA maakt moeilijke tijden door. Bij de laatste parlementsverkiezingen zakte zij van 38 naar negen zetels. De sociaaldemocratie is onmiskenbaar in crisis. Toch laat Van den Bos, die naast historicus ook secretaris is van de Banning Vereniging, de hoop niet varen. Volgens hem kan juist het gemeenschapsdenken van het personalistisch socialisme de PvdA helpen om weerwoord te bieden aan neoliberalisme en populisme. Terecht legt Van den Bos in zijn boek de vraag op tafel: in welke idealen gelooft de huidige PvdA?

Boekenkrant

Eerder verschenen in Volzin