Oost- en West Duitsland
[Recensie] Oost- en West Duitsland: zo werden de twee Duitslanden sinds de tweedeling in de wandelgangen vaak genoemd. BRD en DDR luidden de toenmalige officiële afkortingen. Het waren twee totaal verschillende werelden, elk behorend tot een andere politieke invloedssfeer. Deze twee landen waren ooit en lang samen geweest en groeiden sinds de jaren 60 in snel tempo uit elkaar. Het was de tijd van het Oostblok waartegen het westen zich wapende, het was de periode van verhitte discussies over het nut van kernbewapening.
Kerken zochten contacten met gemeenten achter het IJzeren Gordijn en ervoeren die contacten als inspirerend. Christenen in onvrijheid hielden vast aan hun geloof en waren daarin menigmaal tot voorbeeld voor kerken in het vrije westen waar de bezieling uit was.
Nick Kieft was 25 jaar geschiedenisleraar en is sinds 2006 reisleider en heeft door persoonlijke vriendschap een band met de mensen in de DDR gekregen. Die betrokkenheid is in zijn boek Genoeg betaald? ook duidelijk merkbaar en het draagt dan ook de veelzeggende ondertitel Herinneringen aan de Duitse deling en wat daarna kwam.
Nico Kieft vertelt in kort bestek de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in beide Duitslanden sinds de Tweede Wereldoorlog. Daar is in feite de tweedeling al begonnen toen de Koude Oorlog ontstond tussen de Verenigde Staten en de USSR.
Toen het aantal mensen in de DDR dat naar het westen vluchtte, bleef aanhouden en op een gegeven moment 2,9 miljoen beliep, werd op 13 augustus 1961 in ijltempo de Berlijnse Muur gebouwd. Berlijn was toen het laatste gaatje in het IJzeren Gordijn waarlangs ontsnapping naar het vrije westen mogelijk was.
In korte maar trefzekere bewoordingen schetst Nico Kieft het leven in de voormalige DDR. Het is door zijn talrijke reizen en verblijf bij vrienden vaak zeer persoonlijk getint maar voor wie wel eens in de DDR is geweest zeer herkenbaar. De Stasi was berucht om haar spionage van burgers die door I.M. mensen (Inoffizieller Mitarbeiter) in de gaten werden gehouden. Genoeg betaald? geeft dan ook een goed beeld van de toenmalige tijd in de DDR.
Interessant is de periode van 1989 waarin vanuit de Nikolaikirche in Leipzig vredesgebedsdiensten worden gehouden. Deze groeien in korte tijd tot een massale volksbeweging die uiteindelijk op 9 november 1989 leidt tot de val van de Berlijnse Muur door de woorden van een overheidsfunctionaris ‘Ab sofort’ waarna mensen in grote aantallen de grens overtrekken terwijl de grenspolitie het toelaat. In feite was de ontbinding al eerder gaande maar het blijven fascinerende en ook ontroerende beelden van hernieuwde vrijheid.
“De vreedzame revolutie in Oost-Duitsland had geen mensenlevens gekost” (p. 92): dat is de kracht van het volk! Daarna ging het snel met de ontmanteling van het Oostblok maar nog is de verhouding met Poetin moeizaam en vanuit hun perspectief getekend door de recente geschiedenis van het nationaal-socialisme.
Vervolgens komt het oosten van Duitsland tot ontwikkeling en wordt het verschil met het westen geleidelijk aan kleiner: “De grauwsluier die de DDR zo kenmerkte werd langzaam weggetrokken” (p. 129). Dat neemt niet weg dat er nog altijd sprake is van ‘wessies’ en ‘ossies’ in Duitsland en dat er ook in economisch en maatschappelijk opzicht nog duidelijke verschillen aanwezig zijn die zich vertalen in politieke verhoudingen. Dit krijgt in Genoeg betaald? minder aandacht.
Het boek is vlot geschreven en een prima eerste kennismaking met deze boeiende periode uit de recente geschiedenis.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
