Een boek voor in de klas
[Recensie] Suriname werd in 1667 veroverd op de Engelsen en heeft sindsdien een band met Nederland. Eeuwenlang bleef het een kolonie die van groot economisch belang was vanwege zijn plantages. De invoer van slaven (Marrons en Creolen) en vervolgens van contractarbeiders uit o.a. Portugal, India (Hindoestanen) en Indonesië waren een gevolg van deze productiewijze. Samen met de oorspronkelijke bevolking vormen deze groepen de bevolking van Suriname. Het is een lappendeken van culturen, religies en gewoontes. En nog steeds geldt: een groot deel van de Surinamers woont in Nederland.
Voor ons ligt een boek als een kleine Bosatlas, glanzend, dik papier en een harde kaft. Een boek om op tafel te leggen bij het lezen en eindeloos dingen in op te zoeken. Foto’s, afbeeldingen van diorama’s (onder andere van Gerrit Schouten) uit de negentiende eeuw, documenten en landkaarten verlevendigen veel tekst. De tekst is gemakkelijker te behappen gemaakt door alles in te delen in genummerde hoofdstukjes en door kleurrijke intermezzo’s. Op die manier is een kleurrijk boek ontstaan met heel veel informatie.
Opvallend aan dit boek is dat alle informatie ‘neutraal’ is opgeschreven. Het betreft met name politieke geschiedenis, met veel oog voor sociale geschiedenis, maar dan wel op een institutionele, ‘officiële’ wijze weergegeven. Het werk is gemaakt door een Nederlandse (Lex Dalhuisen) en Surinaamse (Maurits Hassankhan) redacteur. Hassankhan is een Surinaamse politicus (minister van binnenlandse zaken in een kabinet van Venetiaan van 2005 tot 2010) en historicus van de Universiteit van Suriname. Hij heeft veel gedaan om inventarisaties te maken van de geschiedenis van zijn land. Leo Dalhuisen was in 2015 al redacteur van een geschiedenis van Indonesië volgens eenzelfde opzet als dit boek.
Maar ‘neutrale geschiedenis’ bestaat natuurlijk niet. De auteurs zijn zich dat bewust. Ze noemen het boek niet De geschiedenis, maar simpelweg geschiedenis. Een vergelijking bijvoorbeeld met een uitgave als deze uit de jaren zestig zou meteen opvallende verschillen laten zien. Hier geen foto’s van bezoeken van koningin Juliana, zoals die er vijftig jaar geleden vast nog in stonden. Ook geen uitgebreide nostalgische beschrijvingen van het heerlijke leven van de blanke kolonisten. Slavernij en arbeidsomstandigheden van de werknemers op plantages krijgen nu echter ruim aandacht. Ook de lage staat van het onderwijs komt aan de orde. Nog steeds is er veel aandacht voor cultuur en gebruiken van de diverse bevolkingsgroepen. Het wordt op folkloristische wijze beschreven. De vaste punten uit de geschiedenis: Anton de Kom, De Evangelische Broedergemeente, de Jodensavanne, goud en bauxiet, het staat er allemaal in. De onafhankelijkheid, de decembermoorden en het massaal vertrekt naar Nederland komen op onkreukbare wijze aan de orde.
Als ik het eerlijk mag zeggen: ik vind het een bloedeloos boek. Informatief, maar veel te gladjes. Het is geen geschiedenisboek waarin je meegezogen wordt. Je slaat het niet dicht en denkt: “Suriname, dat ga ik bezoeken.” Dat gaat me aan het hart. Toch is het voor een Nederlandse kaaskop zoals ik toch nog steeds een onthutsend boek. Zelfs als historicus weet ik veel te weinig over hoe mensen geknecht en klein gehouden werden, hoe erg slavernij was, hoe wreed en gedachteloos een land economisch is uitgebuit met inlevering van menselijke waardigheid aan beide kanten. Dit boek doet recht aan die geschiedenis. Over twintig jaar zal men misschien nog meer feiten kunnen noemen en nog gelaagder kunnen schrijven over dat verleden. Voor nu is het goed dat het er nu allemaal staat.
Dit boek hoort in iedere basisschoolklas van Nederland te staan, naast het boek over de geschiedenis van Indonesië. Het is een basisnaslagwerk voor beginners. Ik geef hier nu kritiek, maar dit soort naslagwerken heeft betekenis, bijvoorbeeld in het onderwijs. Leerkrachten zeg niet: “Ze zoeken het op internet.’ Hier heeft u complete informatie van een gecontroleerde goede kwaliteit, bovendien een tastbaar boek dat leerlinge en anderen in de hand kunnen houden, open kunnen leggen, terug kunnen bladeren.
Daarnaast spreek ik de innige hoop uit dat er binnenkort een groter, diepgravender werk komt, waarin door verschillende auteurs visies en meningen worden geventileerd. Een boek dat objectief is door verschillende kanten te belichten, niet door te doen of neutrale geschiedschrijving bestaat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
