"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Gierzwaluwen

Donderdag, 2 augustus, 2007

Geschreven door: Ernst Timmer
Artikel door: Daan Stoffelsen

De vergadering en het fatale plan

Als het op 18 juni 2007, de vrijdag na hemelvaartsdag, ergens leeg is, dan is het wel in de Kerkstraat. Er was al geen kerk meer, en de straat leidde ook niet naar een kerk, maar nu zijn er ook amper bewoners: de Stokjes zijn op vakantie en alle andere volwassen bewoners – op de oude Elizabeth na – op een vergadering. Alleen Otto, de pleegzoon van Oom Bernhard, en Jari, onze hoofdpersoon, zijn er nog. Het is voor Otto de gelegenheid om in te breken bij een van de buren, maar Jari heeft andere plannen. Eigen plannen.

Ondertussen vergaderen zijn ouders, zijn gezinsvoogd en de buren onder leiding van een professioneel voorzitter over zijn lot. Want Jari is een eenzelvige jongen. Hij doet alle klusjes in huis – zijn moeder heeft een intellectuele achterstand en kijkt alleen maar belspelletjes, vader is vrachtwagenchauffeur en bijna nooit thuis –, is razend intelligent – hij was al eens schaakkampioen op school –, spijbelt en hangt met de verkeerde mensen rond. Deze vergadering, van zijn ‘netwerk’, moet leiden tot een oplossing voor Jari’s problemen. Het leidt vooral tot hilarische confrontaties tussen de gezinsvoogd, de hoofdmeester van het plaatselijke schooltje, de pappen-en-nathouden-gedragswetenschapper Oom Bernhard en met diegenen die anderszins betrokken zijn.

‘“Dokter Remmerswaal verwacht dat het spreekuur en de visites rond een uur of elf kunnen zijn afgerond,” memoreert de voorzitter. “Het eerste agendapunt kennismakingsronde moet de dokter missen wegens overmacht en met bericht. Het lijkt me goed dit in de notulen op te nemen.”’

Gaan we door naar het tweede agendapunt, waar eens te meer blijkt dat vergaderaars vooral voor zichzelf vergaderen, en niet met elkaar of voor een hoger doel. Iedereen heeft zijn eigen, simpele beeld van de werkelijkheid, en geen van die beelden benadert een oplossing met enig draagvlak. Deze karikatuur is de ene kant van Ernst Timmers vierde roman Gierzwaluwen. De andere is de oplopende spanning rond Jari’s plannen. Waarom doet hij boodschappen voor een hele zomer? Waarom mag niemand hem zien wegfietsen? Waar is gangleider Ali Baba? Langzaam blijkt dat er al veel dramatischer dingen gebeurd zijn dan de vergaderaars uitwisselen, en dat er nog veel dramatischer dingen staan te gebeuren. Maar dat ontdekken we pas later. Jari zoekt alleen maar rust, weg van de gierzwaluwen in zijn hoofd.

Boekenkrant

‘Het is allemaal zinloos, waardeloos en nutteloos. Deze woorden snijden door mijn hoofd, als gierzwaluwen door een zoele zomeravondlucht. Gierzwaluwen, ja. Die snerpende boemerangetjes die komen en gaan als pa en ma op het bankje zitten voor het huis.’

Ernst Timmer schreef eerder Het waterrad van Ribe (1989) , De stille omgang (1999) en Zwarte ogen (2003). Gekte en de gezondheidszorg komen daarin regelmatig terug, en hoewel de waardering voor zijn werk verdeeld is, won hij toch een Gouden Ezelsoor en werden zijn tweede en derde roman genomineerd voor grote prijzen. Gierzwaluwen is een sterke vierde.

De bedilzucht, de traagheid en de neiging tot polderen worden scherp neergesabeld, Jari is een zeer geloofwaardige puber, en de dilemma’s rond probleemgezinnen krijgen de nuance die ze verdienen. Daarbij komt Timmers ingenieuze plot, waarbij de vergadering en Jari’s voorbereidingen op zijn zomerrust zich afwisselen, opgevolgd door een terugblik uit het jaar 2012 en, ten slotte, de noodlottige gebeurtenissen die chronologisch vóór het eerste deel plaatsvonden. Spanning – wat is er in godsnaam gaande met Jari – en humor – waar zijn die vergaderaars in godsnaam mee bezig? – wisselen elkaar af. Door het hinken op die twee poten valt de spanning soms weg, maar een thriller wilde Timmer ook niet schrijven. Hij wilde een portret van Nederland nu schrijven, een van probleemkinderen en uitstellend polderen, een van pappen en nathouden en steeds grotere segregatie, en daar is hij uitstekend in geslaagd.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Gierzwaluwen