En waarom je hem niet hoeft te zoeken
De schrijver
Zacharias Heyes is benedictijner monnik van de abdij Münsterschwarzach. Dat betekent dat hij een medebroeder is van de bekende pater en schrijver Anselm Grün. Heyes is pastor en godsdienstleraar. Eerder verscheen van hem het boek Thuis bij jezelf.
Thematiek
“God hoef je niet steeds te zoeken. Eerder gaat het om het ontwikkelen van de innerlijke bereidheid door God gevonden te worden. Om Hem daarna midden tussen de mensen te vinden.” Deze boodschap op de achterflap wordt in het hele boek consequent verkondigd. We hoeven ons niet in allerlei ingewikkelde bochten te wringen om God te vinden. God zelf zoekt ons op waar wij ons bevinden en in wie wij zijn. Het meest centraal toont God dat in Jezus Christus, in God die mens werd. Er zijn geen plekken en mensen uitgesloten van God. In principe is alles heilig.
In het eerste deel van het boek toont Heyes deze nabijheid van God in de verhalen van figuren uit de Bijbel. Het tweede deel gaat erover hoe je God kunt vinden in jezelf en in de ander. Het derde deel bestaat uit suggesties hoe de kerk beter aan haar roeping zou kunnen voldoen als ze de boodschap van Gods milde nabijheid in al haar consequenties zou uitleven.
Opvallende stelling
“Zich door God laten vinden en aanspreken betekent Hem in het alledaagse zoeken en begrijpen dat Hij er is. Hij is daar waar een mens is.”
Heyes maakt steeds een bekende move: vroeger was God hoog en ver weg in de hemel. Nu zien we beter dat God geïncarneerd is, hij is dichter bij gekomen. Zo dicht bij als ons eigen ik.
Ik ontkom toch niet aan de gedachte dat de theologie hier tot antropologie geworden is. Ja, ik wend mij hier tot een klassieke domineesriedel, de waarschuwing dat “de mens teveel in het middelpunt is komen te staan”. De genuanceerden onder ons zullen terecht beweren dat de aanwezigheid van God en mijn aanwezigheid elkaar niet uitsluiten, maar bij Heyes is de taal vrij definitief: de kerk moet op maat van de moderne mens gesneden worden, want ook God sneed zichzelf op menselijke maat. Mag God ook nog meer dan het menselijke zijn? Meer dan alleen maar zelfbevestiging?
Mooie zin
“Je lijf is de resonantie- en weerklankruimte van God, waarin Hij doorklinkt en waar mensen God kunnen horen en vinden.”
Reden om dit boek niet te lezen
Er zijn natuurlijk genoeg mensen voor wie zo’n theologisch zelfhulpboek als geroepen komt. Jouw zijn dat rust in Gods zijn. God in het alledaagse ervaren. In die zin begon ik ook wel nieuwsgierig te lezen – de titel en ondertitel zijn uitdagend genoeg.
Maar het werd me al gauw te weeïg in de mond. De boodschap is gezapig neergepend en staat bol van de cliché’s. Heyes’ verhaal lijkt op dat van zijn medebroeder Anselm Grün, maar dan slechter.
Heyes is de pastor die iets te vaak glimlachend zegt dat God je echt kent, dat je oké bent, dat God van je houdt zoals je bent. Ik gun mensen die met een te strenge en ‘ver-affe’ God zijn opgegroeid de ervaring van Gods nabijheid, maar Heyes maakt het allemaal weer tot een te gesloten humaan wereldje. En dan die voortdurende zalvende toon: kill it with fire!
En verder houd ik ook veel van Paus Franciscus, maar Heyes dweept echt met hem.
Reden om dit boek wel te lezen
Ik wilde ook nog schrijven dat er aan de God van de bijbel wel degelijk iets heiligs, iets vurigs, iets allesverzengends is, waar Heyes geen oog voor heeft. Maar ik moet hem gewoon bijvallen als hij zegt: net als bij de profeet Elia nadert God niet in al dat verpletterende natuurgeweld dat eerst voorbijkomt. Hij komt pas echt in het gefluister van een zachte bries. Theologische humane mildheid: het is moeilijk om het er lang mee oneens te zijn.
Een boek als dit kun je ‘incarnatietheologie’ noemen. Het heeft er oog voor hoezeer God geïncarneerd is in alles dat je omringt en niet in de laatste plaats in jezelf en je lichaam. Dat levert een eenzijdig verhaal op, maar het kan geen kwaad je af en toe stevig van deze boodschap te doordringen.
—
Eerder verschenen in Trouw
