400 jaar Nederland en Zuid-Afrika

[Recensie] Het Rijksmuseum wijdde een tentoonstelling aan de eeuwenoude relatie Nederland(ers)-Zuid-Afrika. De NTR zond daarnaast de zevendelige tv-serie Goede Hoop uit; dit boek van Kromhout biedt daarbij uitvoerige historische achtergrondinformatie. De blijvende Nederlandse aanwezigheid in Zuid-Afrika begon met het vergaan van een VOC-schip in 1647. Zestig opvarenden bleven achter om de kostbare lading te beschermen totdat de VOC hulp zou hebben gestuurd. Ze bouwden een fort en ruilden runderen met de lokale bevolking voor wijn en tabak. Een jaar later landde de retourvloot, met Jan van Riebeeck. In 1652 kwam hij terug als stichter van wat de Kaapkolonie ging heten; hij had 200 kolonisten bij zich, ook vrouwen en kinderen. Zijn standbeeld kijkt sinds 1899 uit over Kaapstad, maar kreeg in 2015 door protesterende studenten een bord omgehangen met de tekst “I stole your land. So what”. Eerder dat jaar had president Zuma verklaard dat met de komst van de Nederlanders alle problemen voor de zwarten in Zuid-Afrika waren begonnen. De Britten maakten in 1806 een definitief eind aan de Nederlandse kolonie, maar niet aan de culturele, economische en politieke invloed van de afstammelingen van de Nederlanders, de Franse Hugenoten en de Duitsers die er toen al 150 jaar woonden.

Bas Kromhout beschrijft de rol van Nederland, de Nederlanders (Afrikaanders) in de gecompliceerde samenleving die hier in 400 jaar is ontstaan. Daarin spelen uiteraard ook de oorspronkelijke bewoners en de Britten hoofdrollen, maar de rode draad is wat de aanwezigheid van de Nederlanders voor Zuid-Afrika heeft betekend en welk stempel zij hebben gezet op dit land. Kromhout vermijdt geen ingewikkelde of pijnlijke onderwerpen en zal met zijn rijkdom aan historische informatie de lezer verrassen en soms verbijsteren.

Hij zegt in zijn inleiding dat het gezamenlijke verleden van de Nederlanders en van alle andere bewoners van Zuid-Afrika vraagt om een nuchter en soms ontnuchterend beeld van de Nederlandse aanwezigheid daar, en dat het tijd is een eind te maken aan de positieve maar ook aan de negatieve mythes. Dat doet dit indrukwekkende boek.

—