Hoe GPS gemeengoed werd
[Recensie] Het tijdens een wandeling of fietstocht de weg vragen aan een voorbijganger, lijkt niet meer van deze tijd: via je smartphone of navigatiesysteem vertelt een serie satellieten die zich om de aarde bevinden je feilloos of je bij de volgende T-splitsing links- or rechtsaf moet.
Wat veel mensen niet zullen weten is dat het Global Positioning System (GPS) oorspronkelijk helemaal niet bedoeld was voor civiele toepassingen. Een belangrijke aanleiding om dit systeem te ontwikkelen waren de beperkte oriëntatiemogelijkheden die onderzeeboten in de praktijk hadden. Tot omstreeks 1959 moesten onderzeeërs geregeld kort boven water komen om aan de hand van de stand van de sterren hun locatie te bepalen. Deze omslachtige en – vanwege de oorlogsdreiging – vaak riskante praktijk was voor de Verenigde Naties aanleiding om een aantal zogenaamde Transit-satellieten op 1.100 km hoogte boven aarde te laten circuleren om draadloze navigatie mogelijk te maken. Door gebruik te maken van het dopplereffect viel volgens niet-geclassificeerde bronnen de locatie van een onderzeeër tot op 200 m nauwkeurig te bepalen.
Dit is een van de wetenswaardigheden die Paul Ceruzzi in zijn boek GPS: A concise history of GPS, from its military origins to its commercial applications and ubiquity in everyday life aan de orde brengt. Ceruzzi is curator van het National Air and Space Museum in Washington. Volgens hem waren er drie ontwikkelingen die ervoor zorgden dat het GPS-systeem in korte tijd uitgroeide tot een enorm populair hulpmiddel dat tegenwoordig veelvuldig in smartphones, drones, horloges en in auto’s is geïntegreerd: de opkomst van het internet, de uitvinding van de microprocessor en de ontwikkeling van de mobiele telefoon.
Technisch gezien bleek het realiseren van een goedwerkend GPS-systeem nog niet zo eenvoudig, stelt Ceruzzi, want de navigatiesignalen moeten voldoen aan een aantal strenge criteria. Zo moet de betreffende informatie dag en nacht beschikbaar zijn, onafhankelijk van bijvoorbeeld de weersomstandigheden. Een wereldwijde dekking is daarnaast van groot belang, en de opgegeven coördinaten moeten vanzelfsprekend zeer nauwkeurig zijn, zodat je tot op enkele meters kunt bepalen wat je positie is. En tot slot moet de betreffende GPS-apparatuur energiezuinig zijn en zo klein en licht van gewicht dat het onder alle omstandigheden goed te hanteren is.
Het boek van Ceruzzi is vlot geschreven en dankzij de ruime opmaak is het goed leesbaar. Ook staan er aardige foto’s in en is het boek keurig voorzien van bronnen, een chronologisch overzicht en een duidelijke index. Alleen de vormgeving laat te wensen over: om de zoveel pagina’s een gitzwart vel met daarop afgedrukt slechts een enkele quote: hoogst irritant!
—
Eerder verschenen in TW
