De macht van de pen
[Column] Ilja Leonard Pfeiffer, de schrijver van Grand Hotel Europa, uitte afgelopen zaterdag zijn ongenoegen over de Italiaanse overheid: “Het lijkt wel of ik Grand Hotel Europa voor niets heb geschreven,” klaagde hij. In een artikel in NRC ging Pfeiffer tekeer tegen de Italiaanse premier Mario Draghi. Deze had tijdens een persconferentie “plechtig beloofd dat alles goed zou komen.” Pfeiffer citeert Draghi: “Als er één land is dat leeft van het toerisme”, zo zei hij, “dan is het ons land. De hele wereld wil naar ons toe komen. Helaas heeft de pandemie ons gedwongen om tijdelijk te sluiten. Maar wij zijn er opnieuw klaar voor om de wereld te ontvangen. […] Het toerisme in Italië zal net zo sterk terugkeren als voorheen. Het zal sterker terugkeren dan voorheen. […] De toeristensector staat centraal in ons nationale plan voor economisch herstel.”
Wie Pfeiffer volgt en zijn roman heeft gelezen weet dat hij gruwt van het massatoerisme. Of het nu in Italië is of in Giethoorn, voor Pfeiffer is het een symptoom van een perverse wereld die dolgedraaid is. Pfeiffer concludeert dat er na de corona niets verandert. “We zouden toch moeten hopen dat het anderhalve jaar stilstand waartoe het virus ons heeft genoopt, benut is voor reflectie. De lockdown heeft ons de gelegenheid geboden om er uitgebreid over na te denken of we werkelijk alles zo snel mogelijk precies zo in ere willen herstellen zoals het was voordat de pandemie ons overviel of dat er misschien bepaalde facetten van ons oude leven zijn die we beter definitief achter ons zouden laten, zoals bijvoorbeeld het massatoerisme.” Maar zelfs zijn roman heeft hier geen effect op gehad.
Hebben boeken nog wel invloed, heeft de pen nog enige macht? Dat zijn de vragen die Pfeiffer indirect stelt. Naast dat hij weer even van zijn lijfkrant annex fanzine NRC Handelsblad de kans kreeg om zichzelf te roemen en te laten weten hoe geweldig zijn roman wel niet is, slaat hij de plank behoorlijk mis. Natuurlijk kunnen boeken geen omwentelingen (meer) veroorzaken. Daarvoor werken ze te traag. Eer al die mensen in Europa die dikke pil (het moest ook nog vertaald worden) van Pfeiffer hebben gelezen, zijn we een klein decennium verder. Tegenwoordig gaan politieke boodschappen razendsnel via internet, Tiktok, Youtube of Instagram; een soundbite van 8 seconden bereikt in no time miljoenen mensen. Zo verander je anno 2021 de wereld. Niet in de laatste plaats omdat de generaties waar we omwentelingen van kunnen verwachten (adolescenten, studenten) veelvuldig gebruik maken van deze platforms en minder toekomen aan het lezen van dikke boekwerken.
De macht van de pen associeer ik toch vooral met de eeuw van de opstanden en revoluties; de 19de eeuw. Toen schrijvers als Emile Zola en Victor Hugo over sociaal onrecht schreven en mensen inspireerden om de straat op te gaan. Misschien dat Pfeiffer vooral een 19deeeuwse schrijver wil zijn. Aan zijn kleding en wilde haardracht te zien zou dat zomaar kunnen.
Boeken werken in onze tijd anders. Het gaat er niet langer om de massa’s in beweging te brengen. Het gaat om de belevenis van de individuele lezer, die dat wat hij of zij leest waardoor hij of zij geraakt, ontroerd, bewogen of wat dan ook is, meeneemt naar het eigen leven. Bewust en onbewust kan iemand zo beslissen om zijn leven anders in te richten, anders om te gaan met sommige problemen, mensen anders te bejegenen. Maar hij of zij kan ook beslissen om alles bij het oude te laten. En dat is vaak maar goed ook. Als mensen op basis van lezing van Grand Hotel Europa minder gaan vliegen en op vakantie gaan; uitstekend, goed voor de planeet. Maar aan de andere kant zouden we toch niet willen dat elke lezer van deze roman net zo ijdel en zelfingenomen wordt als de hoofdpersoon uit Pfeiffers grote roman?
—
Eerder verschenen in Bazarow Magazine
