"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Grondleggers

Maandag, 18 mei, 2020

Geschreven door: Joke Korteweg
Artikel door: Henk Slechte

Het verhaal van de Nederlandse baggeraars

[Recensie] Grondleggers is een serieuze geschiedschrijving van de ‘natte aannemerij’ en een belangrijke bijdrage aan de recente maritieme geschiedenis. De moderne baggersector stamt uit 1868. Toen begon het graven van de Nieuwe Waterweg, onder leiding van de civiel ingenieur van Rijkswaterstaat Pieter Caland. Hij stelde dat de werking van eb en vloed zelf zou zorgen voor het verdiepen van deze nieuwe scheepvaartroute tussen Rotterdam en de Noordzee. Dit bleek te optimistisch, maar zijn misrekening was de aanleiding voor een waterbouwkundige revolutie. Baggeraars Janus Bos en Adriaan Volker begrepen dat ze het kanaal alleen met grote baggermolens op de goede diepte konden krijgen en houden, en dat dit voor hen investeren en reorganiseren betekende.

In 1868 begonnen ook andere grootschalige waterbouwwerken, zoals de Moerdijkbrug, toen de langste brug van Europa. 1868 was toevallig tevens het jaar waarin Govert van Oord in Werkendam een griendbedrijf begon. Hij maakte matten voor de bodem- of oeverbescherming bij waterbouwkundige werken. Veel ‘natte bedrijven’ ontstonden in Biesbosch-dorpen met een griendcultuur, zoals Sliedrecht en Werkendam. Van Oord is 150 jaar later, met Boskalis, een van de twee grote Nederlandse baggerbedrijven. Overigens noemt Boskalis zich nu een maritieme dienstverlener, en concentreert Van Oord zich steeds meer op het installeren van windparken op zee.

Grondleggers vertelt de voorgeschiedenis en professionalisering van de natte aannemerij, en beschrijft de internationale vlucht die het Nederlandse baggeren nam vanaf de late 19de eeuw, en de technische, financiële en organisatorische eisen die dat stelde aan de snel groeiende bedrijfstak. Korteweg neemt de lezer mee langs de grote waterwerken van het Interbellum, zoals de Afsluitdijk. Ook analyseert ze de rol van natte aannemers als bunkerbouwers in de Tweede Wereld oorlog en hun berechting. Met de Deltawerken, de komst van de offshore industrie, en de technische, klimatologische en organisatorische modernisering besluit het tekstgedeelte van dit boeiende boek.

Het heeft bovendien nog twee interessante lagen, die zelfstandig gelezen kunnen worden. Ieder hoofdstuk wordt gevolgd door de biografie van een bijpassende grondlegger. Zo lezen we over Janus Bos, die na 1873 van baggersociëteit De Gouden Ploeg een multinational avant la lettre maakte, en samen met Adriaan Volker een halve eeuw een groot en modern baggerbedrijf met een grote vloot leidde, en uiteraard over Koos van Oord die het bedrijf van zijn vader Govert uitbouwde. Schitterend in dit boeiende en toegankelijke boek zijn de vele afbeeldingen met hun uitgebreide en heldere toelichtingen.

Boekenkrant

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine