"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Handboek slavenmanagement

Woensdag, 19 september, 2018

Geschreven door: Jerry Toner
Artikel door: Onbekend

Managementboek uit de Romeinse tijd

[Recensie] Het Handboek slavenmanagement is een bijzonder werk over de omgang met slaven in het Romeinse Rijk. Wat het boek bijzonder maakt is de vorm die auteur Jerry Toner heeft gekozen. Zo is gekozen om het werk te schrijven als ware het een handboek uit de bloeiperiode van het Romeinse Rijk, van de hand van de fictieve Romein Marcus Sidonius Falx.

“Over het bestaan van Marcus Sidonius Falx kun je academische discussies voeren, niet over dat van zijn ideeën. (…) Wat Marcus in dit boek schrijft, kun je ook lezen in andere Romeinse teksten over slavernij, al heeft hij die niet, welja, slaafs gevolgd. Die bronnen zijn vaak obscuur en moeilijk te interpreteren. Maar dit geschrift van hem is een rechttoe rechtaan handboek voor slavenmanagement op z’n Romeins.” (p. 11)

Elk hoofdstuk behandelt een specifiek onderwerp over de omgang met slaven en is geschreven alsof Marcus Sidonius Falx zijn ervaringen met slaven deelt aan mede-Romeinen en tips geeft aan zijn tijdgenoten. Op deze manier worden de ideeën die te lezen zijn in Romeins bronmateriaal verweven in thematische hoofdstukken. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een commentaar van Toner waarbij hij wijst op de gebruikte bronnen en hij de Romeinse visie in een modern licht zet.

Classicus Jerry Toner is fellow en director of studies aan Churchill College Cambridge. Hij richt zich met name op Romeinse sociale en culturele geschiedenis en hanteert hierbij vooral de bottom-up methode. Eerder verscheen van zijn hand onder andere Roman Disasters (Polity Press, 2013) en Popular Culture in Ancient Rome (Polity Press, 2009). Met het Handboek slavenmanagement slaat hij een nieuwe weg in. Hij heeft geen standaard wetenschappelijk werk geschreven.

Boekenkrant

Het eerste hoofdstuk behandelt hoe je een slaaf kunt kopen. Het boek gaat niet alleen in op de plaatsen waar je slaven kunt kopen, maar ook waar je op moet letten bij het kopen van een slaaf. De bronnen die worden gebruikt hebben vooral betrekking op het kopen van slaven in een stedelijke omgeving, waar de meester vaak een klein aantal slaven kocht. Toner wijst erop dat de keuzes bij het kopen van slaven op het platteland anders kunnen zijn. Ook wijst hij op het feit dat het lastig is om de prijzen voor slaven te achterhalen. Uit de bronnen komen enkele bijzonder hoge prijzen naar voren, zoals voor de ‘tweeling’ van Marcus Antonius. Waarschijnlijk is dit geen gangbare prijs, maar werd dit juist vanwege de extreme hoogte genoteerd.

Het hierop volgende hoofdstuk gaat in op de manier hoe je het beste uit je slaven kunt halen, inclusief checklist van de plichten van een beheerder bij het houden van slaven op een landgoed. De kennis voor dit hoofdstuk is gehaald uit bronnen van onder andere Cato, Varro, Plinius de oude en Cicero. Naast een hoofdstuk over hoe je het beste uit je slaven kunt halen, bevat het boek ook een hoofdstuk over wat een goede slaaf kenmerkt. Dit is een hoofdstuk waar Toner met name stoïcijnse ideeën van de filosoof Seneca aanhaalt. Ook de donkere kanten van het houden van slaven komen aan bod. Zo zijn twee hoofdstukken gewijd aan het straffen en folteren van slaven. Hierbij is veelvuldig gebruik gemaakt van de overgeleverde wetteksten uit bronnen zoals de Codex Justinianus, Institutiones en de Codex Theodosianus.

Doordat het boek geschreven is als ware het een handboek uit de bloeiperiode van het Romeinse Rijk kan de retoriek van Falx hier en daar wat cru overkomen. Lezers van nu zullen hun mening over slavernij aan de kant moeten zetten en de tekst moeten bekijken vanuit het perspectief van de normen en waarden die toen gangbaar waren. Wanneer zij dit doen, zullen ze merken dat de omgang met slaven niet per definitie ‘slecht’ was, maar een fundamenteel aspect van het leven in het Romeinse imperium.

De vlotte schrijfwijze van Toner maakt het boek tot een ware page turner. Handboek slavenmanagement is een praktische handleiding voor het op zijn Romeins omgaan met je slaven. Aan de hand van fictieve auteur-slaveneigenaar Marcus Sidonius Falx behandelt hij de verschillende vragen en problemen die een Romein over het managen van slaven kon hebben. De gekozen vorm is origineel en leent zich erg goed om de kennis over de Romeinse handels- en denkwijze ten opzichte van slaven over te brengen. Daarbij biedt Handboek slavenmanagementeen overzichtswerk waarbij ook de minder belichte kant van de slavernijgeschiedenis uit het Romeinse Rijk aan bod komt. Denk hierbij aan het feit dat in de teksten tussen de regels door goed te lezen is dat de Romeinen de slaven vreesden en maatregelen namen om opstanden en verzet te voorkomen. Zo werden grote aantallen taalgenoten slaven zo veel mogelijk vermeden.

Kortom, Handboek slavenmanagement is een bijzonder origineel overzichtswerk over de kijk op en de omgang met slaven in het Romeinse Rijk; van aankoop en behandeling tot bestraffing en vrijlating. De vorm van een handboek is bijzonder origineel gekozen en leent zich uitstekend voor het behandelen van de verschillende thema’s die slavenmanagement met zich meebrengt. Hoewel het boek haast leest als fictie, is het gebaseerd op bronmateriaal. Dit handboek is absoluut geen droog naslagwerk, maar een heerlijk fris overzicht!

“Was het (lees: Handboek slavenmanagement) tweeduizend jaar geleden verschenen, dan zou het boek in de top tien van managementboeken hebben gestaan.” (p. 8)

Eerder verschenen op Hereditas Nexus