Vakmanschap voor theoretici

We weten inmiddels vrij goed hoe de atomaire structuur de eigenschappen en het gedrag van een materiaal bepaalt. Toch is de gemiddelde materiaalwetenschapper waarschijnlijk niet in staat om glas te blazen, ijzer te smeden of potten te bakken.

[Recensie] Anna Ploszajski is een theoreticus die handenarbeid jarenlang zorgvuldig vermeed na een mislukte poging op jonge leeftijd. In Handmade duikt ze in de wereld van makers en vakmensen. Elk hoofdstuk focust op een ander materiaal dat vakmensen gebruiken om voorwerpen uit te vervaardigen. Ze bespreekt de moleculaire structuur van deze materialen en duikt in de geschiedenis. Hoe is het gebruik van dit materiaal begonnen en hoe is dat in de loop der tijd veranderd? Daarnaast bezoekt Ploszajski makers van nu en ervaart vanuit eerste hand hoe het is om deze materialen voor het eerst met de hand te bewerken.

Het boek begint met materialen die veelvuldig aan bod komen tijdens de opleiding tot materiaalwetenschapper, zoals glas, plastic, metaal en keramiek. Al deze materialen hebben een duidelijke invloed gehad op de maatschappij. Wetenschappelijke doorbraken komen tot stand dankzij glaswerk, voedsel wordt verpakt in plastic en motoren bestaan voor een belangrijk deel uit staal. In de tweede helft van het boek verschuift de focus naar materialen waar de wetenschap weinig mee doet, maar die de mensheid al jaren intensief gebruikt, zoals wol, hout en papier.

Ploszajski is naast materiaalkundige ook ingenieur en wetenschapscommunicator die af ten toe optreedt als stand-up comedian. Die combinatie van vaardigheden is terug te zien in haar schrijfstijl. Ze duikt in de moleculaire structuur van glas, maar belooft direct dat de rest van het boek makkelijker te begrijpen zal zijn en het gedrag van atomen wordt in beeldende metaforen uitgelegd: ‘Je kunt zink in messing zien als de man-spreader op de trein van de atomaire wereld.’

In het hoofdstuk over klei vertelt Ploszajski hoe ze tijdens haar promotieonderzoek gaat pottenbakken met een lotgenoot om aan pesterijen op de afdeling te ontsnappen. 

Alle kleine grapjes en weetjes daargelaten, is Handmade is bovenal een persoonlijk verhaal. Ploszajski koppelt elk materiaal aan een anekdote, meestal een eigen ervaring. Zo verbindt ze plastic aan haar grootvader die tijdens de Tweede Wereldoorlog van Polen naar Engeland vluchtte. Het aangrijpendst en herkenbaarst vond ik het verhaal rondom klei, waarin ze drie jaar aan notities over intimidatie en pesterijen tijdens haar promotieonderzoek verbrandt – letterlijk. Loslaten, in tegenstelling tot rechtvaardigheid najagen, geeft bevrijding, zo formuleert ze het zelf.

De vele materialen en verhaallijnen die Ploszajski in driehonderd pagina’s propt maken dat ze nergens echt de diepte in gaat, in elk geval niet qua materiaalkunde. Het maakt ook dat een lezer zonder achtergrond in materialen het boek met plezier kan lezen en dat is denk ik wat deze ervaren verhalenverteller voor ogen had.

—

Eerder verschenen op C2W.nl