"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Hard zijn

Vrijdag, 8 november, 2019

Geschreven door: Chris Reinewald
Artikel door: Rita Pontororing

Een leefwijze

[Recensie] Een roman die het leven van een klein gezin beschrijft, een NSB gezin. Vader Frits, moeder Leen en Frits junior die nog bij zijn ouders inwoont. Het boek trekt aan maar stoot ook af.

Ogenschijnlijk lijkt het alsof het boek wat aan de oppervlakte blijft, maar op de een of andere manier vertelt Chris Reinewald heel veel. Er wordt verteld over de dagelijkse bezigheden van alle drie de gezinsleden, over hun gedachten en ideeën. Wat dit boek zo uitzonderlijk maakt is het inzicht dat je als lezer krijgt van het leven en het gedachtegoed van een NSB-gezin.

Moeder Leen, een  huisvrouw die boodschappen doet en voor man en zoon zorgt. Die graag ziet dat haar zoon een goede positie in kan nemen, bijvoorbeeld NSB burgemeester worden. Een ambitie die Frits junior nastreeft.

Vader Frits, een postbode die op zijn werk ook graag in het NSB uniform verschijnt. Die zich in de buurt opstelt als een fanatieke NSB aanhanger. Buren die de gordijnen sluiten als Jeugdstormers voorbij marcheren dreigt hij aan te geven.

Boekenkrant

Een fragment waarbij Leen een oponthoud krijgt tijdens het boodschappen doen geeft een beeld van het alledaagse leven in een Amsterdamse buurt. Een deel van een straat is afgezet, er worden Joden opgepakt. Als lezer ken je de geschiedenis en het geeft een verbijsterend gevoel dat er gezegd wordt: “Joden. Ze gaan uit werken in Duistland.” Een opmerking die wordt afgedaan als een achteloze waarneming.

Op een dag vertelt Frits dat Leen weg moet, om een veilig onderkomen te zoeken. De geallieerden komen er aan. Ook Frits en Frits junior slaan op de vlucht. Leen komt in een opvangcentrum met andere NSB vrouwen. Ze voelt zich daar niet prettig en verlangt naar haar beide Fritsen.  

Al vanaf de eerste bladzijde word je als lezer het verhaal ingetrokken. Een vreemde gewaarwording is het wel, een roman geschreven vanuit de NSB beleving. Op de eindbestemming in Duitsland worden de vrouwen toegesproken, er wordt onder andere gezegd: “Woonsteden, ziekenhuizen, cultuurmonumenten, kortom alles wat het lief is, verkruimelt onder de beestachtige Joodse bommenterreur”.  Een schokkend moment bij het lezen van deze passage.

Zo zijn er vele fragmenten die onaangenaam te lezen waren. En dat is wat dit boek doet. Het informeert, doet verslag, fascineert maar stoot ook af. Frits blijft verongelijkt, blijft een hoge dunk houden van zichzelf. Leen blijft haar mond houden om geen spanningen op te roepen. En Frits junior? Hij wil best een ander, nieuw leven opbouwen. “De jeugd van tegenwoordig. Ze hebben geen idee van wat wij hebben moeten meemaken. In ons eigen land nota bene. Het interesseert ze niet.”

Het boek is knap geschreven. Achterin geeft de schrijver een verantwoording en toont een lijst van geraadpleegde archieven, boeken en websites. Een roman waarin Chris Reinewald kan vertellen over een geschiedenis die donkere kanten heeft. Waarin hij een beeld heeft gegeven van die tijd en waarbij hij zo schrijft dat het heel wat met je doet. En nergens oordeelt hij. Dat laat hij aan de lezer over om zelf zijn indrukken een plek te geven. 

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles