Vanuit het perspectief der demagogen
[Recensie] Hard zijn is een interessant, uiterst leesbaar en moedig boek. Zowel door de vorm, de vele korte hoofdstukken die elk weer een nieuwe spanningsboog vertonen, maar uiteraard ook door de even rijke, gelaagde als ongemakkelijke inhoud. De historische laag is onthutsend, mede door het besef hoe weinig bekend eigenlijk het narratief van collaboratie – en de ‘bestraffing’ daarvan na afloop van de oorlog – is. Interessant dat Chris Reinewald die geschiedenis laat ontstaan door mee te kijken met een relatieve omstander: Leen, de hoofdfiguur in deze roman. Ze lijkt me representatief te zijn voor heel veel mensen die meedeinden op de golven van de geschiedenis en het perspectief dat demagogen hen leken te bieden.
Reinewald is er goed in geslaagd om in zijn roman een, tot nu toe vrijwel ongehoorde, stem te geven aan een grote groep landgenoten en daarmee ook aan hun nazaten. Het is zoals gezegd een ongemakkelijk boek. Hoewel de schrijver zijn romanpersonages met zekere empathie tot leven brengt, wordt Hard zijn door de droge wijze van schrijven nergens larmoyant. De auteur geeft de lezer alle ruimte om zijn eigen oordeel te vellen over de keuze die Leen, haar man en haar zoon voor de NSB maakten. Bij lezing wisselden ongeloof, begrip, onthutsing, mededogen en verwarring elkaar af.
Op menig moment, zeker de eerste zeventig bladzijden, deed de sfeer mij denken aan de Duitse auteur Hans Fallada, bekend van meesterwerken als Wat nu kleine man en Alleen in Berlijn vanwege de beklemming van het alledaagse en de worsteling tussen collectiviteit en persoonlijk leven.
—
Eerder verschenen op bol.com
