Ontroerende gekte
[Recensie] Psychologische thriller? Het is een etiket dat de lading nauwelijks dekt, maar misschien is het erop geplakt omdat dat beter verkoopt. Hars door Ane Riel is eerder een fascinerende roman over een gezin dat in vrijwel volledige afzondering leeft en er alles aan doet om dat zo te houden. Langzaam maar zeker raken zij de aansluiting met het gewone leven helemaal kwijt en wordt het gedrag van de volwassenen steeds absurder.
Het gezin woont op het Hoofd, een schiereiland dat via een smalle strook land, de Hals, verbonden is met het dichtstbijzijnde dorp. De kleine Liv is de belangrijkste persoon. Haar opa Silas en oma Else hadden een boerderij. Zij krijgen twee zoons. Er is nog weinig bijzonders aan de hand. Langzaam verandert dat. Silas overlijdt, de oudste zoon vertrekt uit de benauwende omgeving en de jongste Jens, blijft achter met zijn vrouw Maria en zijn moeder.
Het echtpaar krijgt een tweeling. De jongen overlijdt door een ongeluk, Liv is vanaf dan enig kind. Het meisje leert van alles van haar vader. Het kantelpunt van het tot dan min of meer normale leven is er als Liv de schoolgaande leeftijd bereikt. Jens wil dat ten koste van alles voorkomen en doet alsof zij is overleden. In werkelijkheid verstopt hij zijn dochter overdag in een container, ’s-nachts wordt zij erop uit gestuurd om van alles te stelen in het dorp.
Jens kan alles gebruiken en slaat alles op. Op en om de boerderij wordt het een enorme puinhoop. Maria komt het huis niet meer uit, zij is daar door haar omvang niet meer toe in staat. Je voelt op je klompen aan dat het niet goed kan blijven gaan, er moet natuurlijk een keer iets fout gaan.
Hars komt vrij traag op gang. De hoofdpersonen worden rustig geïntroduceerd, voor hun voorgeschiedenis neemt Ane Riel alle tijd. Alles is er nog weinig bijzonders aan de hand. Het verhaal krijgt je pas echt in de greep als de personen steeds vreemder gaan doen en de situatie steeds ongewoner wordt. Jens gedraagt zich meer en meer als kluizenaar en gevangenbewaarder. Maria is niet de persoon om zich te verzetten en verandert van een mooie vrouw in een afzichtelijke, apathische vleeshomp. Liv weet niet beter. Het kind kent geen andere wereld dan deze.
Door de bijzonder overtuigende manier waarop een en ander via Liv wordt gepresenteerd blijf je lang van mening dat het allemaal zo bijzonder niet is. Door het kinderlijke gaan de scherpe kantjes eraf. Maar het lukt het gezin uiteraard niet om helemaal afgezonderd te leven, af en toe dringt er toch iets door tot de dorpsbewoners.
Ane Riel laat af en toe sommige van hen aan het woord, zoals de postbode en de exploitant van een restaurant. Door wat zij zien en horen wordt pas echt duidelijk hoe absurd de omstandigheden zijn waarin het gezin verkeert.
Ane Riel heeft
er een ijzersterk verhaal van gemaakt. De personages zijn prachtig
uitgewerkt, met name Liv is heel overtuigend. De setting is een mooie
vondst, een betere plek om in isolement te leven en de gekte te laten
toeslaan is nauwelijks te verzinnen. De sfeer verandert van weinig
bijzonder naar heel luguber, benauwend.
Hars heeft ook veel mooie momenten. De briefjes die Maria aan haar dochter
schrijft zijn mooi en er spreekt liefde, wanhoop en later gelatenheid
uit.
Het is op een lugubere manier ook heel vertederend, waarbij hars als materiaal een onmisbare functie heeft. Een fascinerende geschiedenis van een gezin dat langzaam afglijdt naar een situatie waarin gekte normaal wordt, een verhaal dat je steeds vaster in de greep krijgt met een ontroerend slot dat je niet licht vergeet.
—
Eerder verschenen op jkleest
