"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Heilbrons hel

Zondag, 30 november, 2014

Geschreven door: Jannetje Koelewijn
Artikel door: Annette Wierper

Dringen voor de hellepoort

[Recensie] Langzaam sluit het net zich rondom Cor Heilbron, de succesvolle CEO van een van de grootste beursgenoteerde ondernemingen van de wereld. Heilbrons werdegang wordt in Heilbrons hel op minutieuze wijze door journaliste Jannetje Koelewijn ontleed. Te minutieus, want zijn tegenstanders hebben ook zo hun eigen problemen, die door Koeleman eveneens nauwgezet in kaart worden gebracht. Daardoor komt haar boodschap – onwelriekende politieke, journalistieke en juridische praktijken– niet over het voetlicht.

Het zit Cor Heilbron niet mee. Juist nu hij op het punt staat beëdigd te worden tot bijzonder hoogleraar corporate finance and risk management aan de Universiteit Twente blijkt dat de Spaanse cosmetisch chirurg van zijn vrouw een prutser is waardoor ze in een rolstoel is beland. Bij hem zelf openbaart zich een zeldzame maar progressieve vorm van Parkinson. Zijn twee zonen, de een nog dommer dan de ander, hebben ‘een mooie rit’ kunnen maken met een aandelendealtje waaraan de lucht van voorkennis kleeft.

Ergens speelt nog een witwasdingetje en was er ook niet nog een gevalletje van belastingontduiking? De FIOD valt bij Cor binnen en een officiële aanklacht door het OM lijkt onafwendbaar. In een vlucht voorwaarts probeert Cor tijdens een talkshow op tv alle geruchten te ontzenuwen. Maar de volgende morgen staat het toch allemaal met chocoladeletters in de krant.

Koffie

Het zit de lezer echter ook niet mee. Koelewijn gaat er eens goed voor zitten om ook alle irrelevante details van de ‘anderen’ – en dat zijn er nogal wat –  uitgebreid uit de doeken te doen. De officier van justitie Lucas Pauw heeft een eetprobleem en zoekt voor veel te veel geld via een sluwe relatiebemiddelaar een nieuwe vrouw. Etienne Godefroy, de directeur van de Toezichthouder Financiële Markten TFM, heeft een raar dun stemmetje, rookt als een ketter en is verslaafd aan de pitmoppen van Kwekkeboom. Het Hoofd Marktmisbruik van TFM, Willem Berkhout, had ooit een – weliswaar tweedehandse – Porsche, maar moet nu met de bus. Françoise Den Tex, de journaliste die alles in de krant zet, ook dingen die niet waar zijn, heeft een kind, net als haar zuster die naast haar woont. Voeg daarbij een overdosis aan beschrijvingen van handelingen en details en je weet als lezer niet meer waar je op moet letten.’

“Willem Berkhout, Bill voor zijn collega’s, trok gehaast zijn jasje uit en hing het over de leuning van zijn stoel. Daarna duwde hij zijn overhemd terug in zijn broek, trok zijn riem wat strakker, haalde een hand door zijn haar en liep met energieke tred van een man die regelmatig een halve marathon rent naar de koffieautomaat op de gang.”

Natuurlijk, de koffieautomaat! Als de Nederlander eerst maar een bakkie leut krijgt. Anders kan hij niet functioneren. O help, het koffieapparaat is wegens onderhoud buiten gebruik. Daar heb je het gedonder.

“‘Mickey?’
‘Ja, Bill?’
‘Alsjeblieft.’
‘Sorry. Echt sorry hoor. Nou even zonder grappen. Zal ik boven een kan koffie gaan halen? Ik denk niet dat wij de enigen zijn die daar behoefte aan hebben.’
‘Graag.’”

Kortom, irrelevantie alom.

Nieuws om het Nieuws

Koeleman maakt het de lezer lastig in die brij van details een rolverdeling te ontwaren, met duidelijk herkenbare figuren die elk hun eigen bijdrage aan het verhaal leveren. Is Cor Heilbron wel de hoofdfiguur, begon ik me geleidelijk af te vragen. Zou niet eerder frustratie over zijn mislukte loopbaan van het Hoofd Marktmisbruik  – zoon van een hartchirurg – een rol spelen bij diens verbetenheid de arrogante golden boy – zoon van een kolenboer –  hoe dan ook pootje te lichten? Of gaat het hier over het bekende rijtje zwakheden waarvan ieder mens er wel minstens één bij zichzelf herkent: onmatigheid, verslaving, leugenachtigheid, jaloezie, streberigheid, wraakgevoelens en graaizucht?

Of is dit soms een boek over de mogelijkheden van de journalistiek om het nieuws te manipuleren? Niet zo’n rare gedachte, Koeleman is immers journaliste, net als haar alter ego Françoise Den Tex, die probeert haar baan te redden met een smeuïg verhaal waarin Nieuws om het Nieuws een loopje neemt met de waarheid.

“Je werkt hier bij een krant, Françoise. Wat was ook alweer het bestaansrecht van een krant?’
‘Doe niet zo flauw, Joop. Zeg wat er is. Heb ik een fout gemaakt?’ Ze ging in gedachten na welke verhalen ze de afgelopen weken geschreven had.
‘Nieuws,’ zei Joop. ‘Een krant bestaat van nieuws. Dat lijk jij te zijn vergeten. Ik heb samen met de hoofdredactie eens nagekeken hoe vaak jij het afgelopen jaar…’
Samen met de hoofdredactie. Wat een lafaard. ‘…een bericht op de voorpagina hebt gehad. Weet je op hoeveel we zijn uitgekomen?’
Ze had niet de moeite genomen om antwoord te geven, want dat kende hij.
Nul keer.’”

Het nieuws maken op de voorpagina. De droom van iedere journalist. Jannetje Koelewijn weet er alles van. Haar sensationele nieuws op de voorpagina van NRC Handelsblad over de toestand van Prins Friso na zijn skiongeluk hakte er in menig opzicht behoorlijk in. Het was niet zozeer het ‘nieuws’ dat ze bracht, want dat was uiteindelijk nogal dun, als wel het feit dat ze daardoor zelf nieuwswaarde kreeg.

Om zeep

Koelewijn verklaart in Heilbrons hel alles en iedereen tot nieuws. Zo perst ze alle lucht uit het in essentie sappige gegeven. Door hun veelal nutteloze acties diepgaand te beschrijven maakt de schrijfster van haar personages bordkartonnen figuranten in een sinister spel waarin zij zijn veroordeeld tot de rol van willoos, passief object. Anders gezegd, niet alleen Cor Heilbron maar ook zijn tegenstrevers worden door de auteur vakkundig om zeep geholpen. Zo is het uiteindelijk nog dringen voor de hellepoort.

Eerder verschenen op Recensieweb

Boeken van deze Auteur:

Heilbrons hel