Eerherstel voor de vrouwelijke rebel
[Recensie] Mona Chollet pleit in Heksen voor eerherstel van de vrouwelijke rebel. Eeuwenlang is de vrijgevochten vrouw met onconventionele levenskeuzes door de man weggezet als een heks. Chollet laat zien dat dit mensbeeld door mannen is gedomineerd en dat de heks juist het ultieme feministische symbool is.
Mona Chollet is een Franse feministe die met Heksen de veranderende positie van de vrouw in de wereldgeschiedenis en moderne tijd beschrijft. Door een heks in een Scandinavisch sprookje is Chollet al haar hele leven geïnspireerd door het vrouw-zijn. Een heks staat voor haar gelijk aan een vrouw met extra kracht en energie, die vrij is van alle overheersing.
De hedendaagse wereld leeft echter nog steeds met het wereldbeeld ten tijde van de heksenvervolgingen en brandstapels. Vrouwen die te onafhankelijk zijn, geen kinderen hebben of daarvoor te oud zijn geworden moeten vechten tegen negatieve stereotypes. Aan de hand van vrouwenrollen in bijvoorbeeld films laat Chollet zien dat een vrijgezelle vrouw nog steeds getypeerd wordt als ‘demonisch’. De brandstapel bestaat als het ware in andere vorm. Tegenwoordig is er een tegengeluid in de vorm van heksenbewegingen als wicca, waarin jonge vrouwen zich profileren als sterke autonome tegenhanger van de overheersende man.
De vier vertalers hebben een vlot lezende, goede vertaling van Heksen afgeleverd. Wellicht hadden ze een ondersteunende rol kunnen aannemen door extra informatie rond de auteur te bieden: Mona Chollet is Française en vanzelfsprekend opgegroeid en onderwezen met Franse (historische) auteurs. Dat maakt de herkomst van haar bronnen duidelijk, die veelal gestoeld zijn op Frans- en Engelstalig werk uit de jaren 1970 tot 1990. Ook de aangehaalde films komen uit de vorige eeuw, waardoor je bijna geen beeld krijgt van de afgelopen twintig jaar. Daarbij haalt ze andere feministen aan die het negatieve vrouwbeeld bevestigen, terwijl het boek juist zegt positief te zijn. Dat is jammer, want Heksen wil een volwaardig feministisch pleidooi zijn in een maatschappelijk debat over gendergelijkheid.
Ook wordt niet altijd duidelijk wie of wat Chollet bedoelt, ondanks veelvuldige herhaling van uitspraken. Na een zin als ‘de volharding waarmee historici blijven ontkennen dat heksenvervolgingen een explosie van vrouwenhaat waren […]’ wil je weten op wie en welke stellingen Chollet reageert. Achterin het boek staan wel noten met verwijzing naar literatuur, maar zonder hoofdstukken of paginanummers, waardoor het opzoeken van ontbrekende informatie lastig wordt.
Heksen laat zien hoe de rol en positie van de vrouw al lange tijd met golven verandert of hetzelfde blijft. Het boek biedt een opstap naar andere literatuur over het feminisme en gelijkheid. Ondanks dat het als geheel aan geloofwaardigheid inboet, geeft Mona Chollet je een originele en andere kijk op een onderdeel van de wereldgeschiedenis.
—
Eerder verschenen op Goodreads
