Wrang-opgewekte duiding van de actualiteit
[recensie] Op het eerste gezicht is dit geen optimistisch boek. Het verhaalt over een naamloze, volkomen ruggengraatloze persoon met een fluïde mening. Hij denkt ontzettend veel na en vormt dan wel meningen, maar draait om als een blad in de wind als er een andere, sterkere mening komt:
“Geef me een opiniestuk te lezen en ik denk: ja, dit klopt wel. Geef me vervolgens een opiniestuk te lezen met een andere mening en ik denk: ja, dit klopt wel. Ik heb geen eigen mening. Ik heb geen eigen mening omdat ik geen ruggengraat heb. Je kunt me in alle vormen boetseren.”
Meteen op de eerste bladzijde vallen we het leven van deze persoon binnen, op het moment dat hij thuiskomt en twee dakdekkers aan zijn deur vindt. Ze stellen zich voor als Ronnie en Bas van Boekel en ze komen zoals afgesproken zijn dak dekken. Het is klip en klaar: de hoofdpersoon voelt zich niet op zijn gemak bij de twee mannen met hun heldere taal, grove grappen, ondubbelzinnige opmerkingen, stoere houding. In bijna alles tegengesteld aan hem en juist daarom jaloezieopwekkend vanwege de laagdrempelige rechtlijnigheid die hij zelf niet bezit.
De toon is gezet: het verhaal ontspint zich vanuit het gezichtspunt van de verteller, die zijn eigen angsten en somberheid ruim etaleert. Die gedeprimeerde levenshouding staat haaks op die van de blanke mannen, de dakdekkers. Dat zijn échte mannen, met een recht voor zijn raap-mening. Jaloers is hij daarop, en hij doet zijn best om zichzelf beter, steviger neer te zetten.
Daarbovenop krijgt hij te horen dat de expositie die hij samenstelt – over Ernest Hemingway inderdaad – vervalt. Hemingway is te masculien, te weinig me-too, een reliek uit een oud tijdgewricht dat nodig vergeten moet worden. Het huidige publiek kan zo’n eenzijdige tentoonstelling niet aan, en dus kan onze conservator zijn biezen pakken.
Dit heeft begrijpelijkerwijs geen positief effect op zijn droefgeestigheid – hij spiraalt verder omlaag, verliest de grip op de werkelijkheid en komt uiteindelijk in de gevangenis terecht. Waar hij wonderlijk genoeg uitstekend gedijt want opeens heeft hij rust, reinheid en regelmaat en vooral: hoeft hij geen eigen beslissingen te nemen. Dat kan nooit goed gaan tot aan het einde van het boek, en dat doet het ook niet.
Van Straten is een taalkunstenaar. Met souplesse zet hij dialogen neer die niet alleen levensecht zijn, maar ook snel, overtuigend, scherp en wrang-humoristisch. De uitgesproken dialogen passen naadloos bij de trede op de sociale ladder waarop de groep zich bevindt, bijvoorbeeld de dakdekkers. Of de hoogopgeleide intellectueel, zoals de hoofdpersoon.
Met die dialogen – en het gezwind voortschrijdende verhaal – wordt de lezer in een plezierige achtbaan van nieuwe ontdekkingen meegenomen. Saai wordt het nooit. We volgen de ontwikkeling van de verschillende verhoudingen op microniveau, maar tegelijkertijd op het macroniveau dat we in de wereld anno 2021 om ons heen zien gebeuren. Zie de Capitoolbestorming bij de presidentsverkiezingen in Amerika of de rellen tegen de avondklok in Nederland.
Zo dicht als van Straten de actualiteit op de huid zit, zo weinig duidt hij die. Meer dan aanstippen van de sterker wordende polarisatie, het verwonderen over weer een nieuwe loot van de complottheorie-enthousiastelingen of het in afgrijzen bezien van de raadselachtige opkomende woede des volks, doet van Straten niet. Dat kan misschien ook niet. We worstelen er immers allemaal mee. Het is in elk geval bewonderenswaardig dat hij een sterk beeld van deze tijd in zo’n plezierig leesbaar boek heeft gegoten.
‘Ernest Hemingway is gecanceld’ is het tweede deel van een trilogie. Het eerste deel is de novelle ‘Kwaad bloed’.
-\-
Ook verschenen op Nico’s recensies
