"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het boek Ont

Dinsdag, 10 april, 2012

Geschreven door: Anton Valens
Artikel door: Annette Wierper

Onverwachte glimlachjes in absurd verhaal

Na Meester in de hygiëne, de debuutroman uit 2004, een novelle en twee verhalenbundels is Het Boek Ont de tweede roman schilder-schrijver Anton Valens. Met de licht absurdistische titel trekt Valens de lezer een verhaal in waarin de lach nooit ver weg is, maar waar ook empathie en zelfs sympathie voor de ietwat sukkelige personages vrij spel krijgt. Personages die elkaar vinden in een gedeelde angst voor het openmaken van post, een angst die zij in geregelde sessies van de praatgroep Man&Post in gezamenlijkheid trachten te bezweren.

Hoewel organisatieadviseur Cor Meckering in alle opzichten een geslaagde zakenman lijkt –een gele Mercedes cabrio, fortuin op de bank, een villa in het groen, een nieuwe jonge vrouw, tweede-leg kind – is ook hij één van de mannen met een post-fobie. In Isebrand Schut, de weinig assertieve gesjeesde biologie-student met groetvrees, initiatiefnemer van de praatgroep Man&Post en hoofdpersonage van Het boek Ont vindt Meckering een gewillige prooi die hem moet helpen zijn droom te verwezenlijken: het schrijven van een boek. ‘Niet een bundeltje opstellen voor een insiderspubliek van bedrijfskundugen, maar een allesomvattend werk waar de ganse natie steil van achterover zou slaan: Het Boek Ont, over het raadsel van het voorvoegsel ‘ont’. Cor Meckering moest dat boek eenvoudigweg schrijven, ‘omdat niemand weet wat het betekent, omdat niemand erover nadenkt.’ Het was een van de belangrijkste inzichten die hij onlangs had verworven: de invariantie, het onveranderlijk zijn van het voorvoegsel ont, zoals in tal van werkwoorden en zelfstandige naamwoorden, bijvoorbeeld ontnemen, ontraden, ontvangen, ‘waarover niemand iets weet en waarover dan ook niets te vinden is, waar je ook zoekt en welke deskundigen je ook raadpleegt.’

Het boek Ont gaat inderdaad pakweg twaalf verwarrende bladzijden over het schrijven van het boek Ont, maar dit project komt met een klap tot stilstand als de succesvolle organisatieadviseur zijn totale vermogen van zo’n twee en een half miljoen in één nacht op de beurs vergokt. Het betekent ook een klap voor Isebrand Schut, die met het schrijven aan het boek nog een aardig surplus verdiende op zijn WW uitkering, zijn bescheiden schamele verdiensten als toiletbeheerder in de ondergrondse openbare toiletten onder de Grote Markt in Groningen en nog zo’n paar klusjes.

Toch blijkt het mislukken van het project Ont een gunstige uitwerking op Isebrand te hebben, omdat hij tenslotte tot het besef komt dat ‘ont’ niet staat voor het weghalen, verwijderen van alle luister in het leven, zoals Meckering hem wil doen geloven, maar eerder voor positieve en energiegevende krachten zoals ontwikkeling, ontbranden, ontladen. Bijna tot zijn eigen verbazing voelt hij bij zichzelf ineens ‘een grondige weerzin’ tegen het zich ‘weer laten meeslepen in Meckerings privézaken’ en wimpelt hij zowaar een nieuwe gril van de organisatieadviseur krachtig af. Dit betekent een zodanig grote ommekeer in het leven van de meegaande en weifelachtige Isebrand, dat Het Boek Ont met recht een wordingsroman genoemd kan worden. Want vanaf de ‘krach’ van Meckering gaat het aanmerkelijk beter met Isebrand. ‘Ik moet iets doen, schreeuwde een stem in zijn hoofd, ik moet ontvlammen, want anders ontplof ik.’

Een enorme daadkracht maakt zich van Isebrand meester. ‘Het gratuite georeer van Meckering hing hem opeens mijlenver de keel uit. Waar zag hij hem eigenlijk voor aan: een pleepot die alles wat erin gesmeten wordt klakkeloos slikt? Had hij niet een verontschuldiging van deze man tegoed?’ Uiteindelijk waagt hij het zelfs toenadering te zoeken tot Manja van der Ziel, de rondbillige en –borstige afdelingschef van Altex Communications door wie hij zich heeft laten wegpesten en die hij daarom verantwoordelijk houdt voor zijn onzekerheid.

Valens schrijft in een kleurrijke stijl, waarbij hij veel ruimte neemt voor treffende beschrijvingen van de natuur, de zomerhitte en het schamele onderkomen van Isebrand hartje Groningen. Daarnaast doorspekt hij zijn proza met subtiele typeringen: ‘de man in de Club-Med trui met het Mickey Mouse horloge’; ‘hij leek een beetje op een oudere goochelaar.’ Ook de sukkelaars van het groepje Man&Post worden met een fijn penseel –of moeten we zeggen: fileermes – raak getypeerd. Met een verfrissende mix van poëtische uitwijdingen, archaïsch taalgebruik en absolute flauwekul ontlokt hij de lezer regelmatig een onverwachte glimlach. Rijst de vraag of de vele verhaallijnen –waarvan enkele helaas onvoldoende uitgewerkt – ruim 350 pagina’s rechtvaardigen. Het antwoord is zondermeer: ‘ja’. Ofschoon sommige van de –soms prettig korte – hoofdstukjes best gemist hadden kunnen worden vanwege hun volstrekte inhoudsloosheid, heeft Anton Valens een zeer onderhoudend boek geschreven, dat naar meer smaakt. Al was het maar om te weten te komen hoe het de verschillende leden van de groep Man&Post verder verging. In al hun naïviteit, twijfelachtige contacten, stuurloosheid en onrealistische verwachtingen schuilen evenzovele nieuwe ‘Boeken Ont’.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Chalet 152

Het boek Ont

Dweiloorlog

Meester in de hygiëne