"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het excellente kookboek van Doctor Carolus Battus

Zaterdag, 30 oktober, 2021

Geschreven door: Marleen Willebrands
Artikel door: Marlene Bijlsma

Het eerste gedrukte Nederlandstalige kookboek

[Recensie] Het excellente kookboek van doctor Carolus Battus uit 1593 is eigenlijk een toevoeging op een medisch werk. Vreemd dat dit boek nog niet eerder een moderne tekstversie kreeg. Het is namelijk het eerste gedrukte Nederlandstalige kookboek uit de destijds piepjonge Republiek der Nederlanden.

Gelukkig voor ons bogen Marleen Willebrands en Christianne Muusers zich uitgebreid over de smaak van de 16e eeuw. Deze twee neerlandici nemen ons mee in het leven van medicus Karel Batten oftewel Carolus Battus. We krijgen achtergrondinformatie over hoe keukens er toen uitzagen, uit welke bronnen Battus zelf putte en de gezondheidsleer van die tijd. Voeding vormde een belangrijke rol in de gezondheid. Dat heeft te maken met de toen geldende klassieke temperamentenleer. Ziekte was in deze visie een gevolg van onbalans die hersteld kon worden met specifieke ingrediënten en bereidingswijzen. De grens tussen kok en arts was soms erg vaag. De gewone man at overigens wat er voorhanden was, uit noodzaak.

Gebruik van specerijen, inclusief suiker, had in de 16e eeuw een statusverhogende functie. Er wordt dan ook overvloedig gebruik van gemaakt, in hoeveelheden die wij nu niet meer zouden waarderen. De bijna 300 recepten zijn integraal als facsimile en hertaald (in modern Nederlands) opgenomen in het boek. De samenwerking met kunsthistorica Alexandra van Dongen zorgt voor een rijk geïllustreerd geheel. Allerhande keukenvoorwerpen, plantenafbeeldingen en tekeningen uit de tijd van Carolus larderen de hertaalde teksten. Dat geldt trouwens voor het hele excellente kookboek. Het is rijkelijk voorzien van schilderijen met culinaire taferelen uit de 16e eeuw.

De verklarende woordenlijst is voor de liefhebber van oude kookboeken smullen geblazen. Wie weet wat guldeling is of waar een hipocraszak voor wordt gebruikt? Tot slot hebben Marleen en Christianne een dertigtal recepten van Carolus Battus geschikt gemaakt om vandaag de dag op tafel te zetten. Ook hier weer foto’s van prachtig versierde tafels in de sfeer van de 16e eeuw. Er zijn drie gangen te bewonderen met ieder zo’n tien gerechten. In overeenstemming met de zestiende-eeuwse rijke keuken bevatten alle gangen, vlees, vis en zoete gerechten. Groenten spelen een ondergeschikte rol. Denk aan kapoen in blancmangersaus, zalmpasteitjes, geroosterde kip in pomeranssaus, gestoofde spinazie, oublies en kruisbessenmoes.

Kookboeken Nieuws

Het excellente kookboek van doctor Carolus Battus uit 1593 is een fantastisch leesboek voor liefhebbers van culinaire historie. Wat een enorme hoeveelheid uitzoekwerk is hier in gaan zitten. Met als toegift de mogelijkheid om zelf gerechten uit de 16e eeuw te bereiden. Chapeau voor de auteurs!

Eerder verschenen op Kookboekennieuws.nl

Boeken van deze Auteur: