Meditaties vanuit een katholieke lekenbeweging
[Recensie] Andrea Riccardi stichtte in het begin van de jaren zeventig wat nu één van de grootste lekenbewegingen in de katholieke kerk is, de Gemeenschap van Sant’Egidio. Als jonge student was hij onder de indruk geraakt van de vernieuwingsbeweging in de kerk na het Tweede Vaticaanse concilie. Hij vond dat mensen ook zelf een innerlijke vernieuwing door moesten gaan maken. Met zijn beweging engageerde hij zich met de minder bedeelden, het arme proletariaat en de migrantengemeenschap uit Zuid-Italië, in zijn eigen stad Rome. Hij verwierf een centrum in de kerk van Sant’Egidio in de Romeinse volkswijk Trastevere. Van daaruit groeide het uit tot een wereldwijde beweging, met onder meer afdelingen in Nederland en Vlaanderen. De Gemeenschap van Sant’Egidio kenmerkt zich door gebed, inzet voor de armen en ontmoetingen over geloofsgrenzen heen.
Riccardi heeft inmiddels de nodige publicaties op zijn naam staan. Nu verschijnt de Nederlandse vertaling van een aantal meditaties rondom het gebed, het Woord (de Bijbel) en het gelaat (de icoon). Ze gaan niet zozeer over het praktische werk van zijn gemeenschap, maar geven wel een goede indruk van de eigen spiritualiteit die daar onder ligt.
Riccardi benadrukt meermalen het belang van de persoonlijke geloofsbeleving. Onze hedendaagse cultuur werpt daarvoor de nodige barrières op. Bijvoorbeeld als het gaat om het gebed, schrijft hij:
“Het innerlijk rumoer is de verstrooidheid, en die is behoorlijk heftig. Hier raken we de kern van onze moeite om te bidden. Dáárom valt bidden ons lastig. Iets wat moeilijk is of niet onmiddellijk resultaat oplevert, doen we niet graag. Voor ons moet alles nog hetzelfde moment effect hebben, vergelijkbaar met onze impulsaankopen. Maar stilte bereik je niet onmiddellijk. Stilte is het resultaat van het geduld waarmee je zoek en waarmee je luistert” (p. 15).
Riccardi schreef een echt meditatieboek, dat behulpzaam kan zijn voor wie een hedendaagse geloofsoriëntatie zoekt. De vragen en uitdagingen van vandaag spelen altijd op de achtergrond mee, bijvoorbeeld als het gaat om de globalisering:
“In de wereld van vandaag moet je kunnen samenleven met anderen: dat is een feit, en geen mening of een voorstel van een of andere politieke partij […] De ontmoeting met anderen vergt gesprek en dialoog […] Het is de kunst van het samenleven, door te luisteren, in een complexe maatschappij” (82-83).
Dat hij van huis uit historicus is, bewijzen de diverse historische citaten. Riccardi gaat regelmatig te rade bij de kerkvaders uit de eerste eeuwen van het christendom. Verder legt hij een grote belangstelling aan de dag voor de oosterse spiritualiteit. Hij schrijft mooi over de kracht en de schoonheid van de icoon als ‘plaats van ontmoeting met de aanwezigheid van God’ en draagt daarmee bij aan een beter begrip voor de eigenheid van deze diepgewortelde geloofsbeleving.
De wijsheid van zijn inzichten kom je pas goed op het spoor door dit boekje langzaam en met aandacht te lezen. Er geldt hetzelfde voor als wat Gregorius de Grote (6e eeuw) over de Bijbel zegt (door Riccardi geciteerd): “… het verveelt niet wie het vaak leest, meer zelfs, hoe meer iemand het bemediteert, hoe meer hij het gaat liefhebben” (op p. 24)
—
Eerder verschenen op Bert Altena en NieuwWij
