"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het geschenk van vertrouwen

Zondag, 10 januari, 2021

Geschreven door: Rene van der Rijst
Artikel door: Piet Halma

Vertrouwen is niet meer vanzelfsprekend

[Recensie] De coronacrisis heeft maar weer eens duidelijk gemaakt hoe belangrijk vertrouwen is. Er is vertrouwen nodig dat de overheid de juiste maatregelen neemt, dat de wetenschap in staat is goede oplossingen te bieden en dat de media juiste informatie bieden. Maar dat vertrouwen is niet meer vanzelfsprekend.

Het is de Haarlemse PKN-predikant René van der Rijst die zich grondig verdiept heeft in het begrip vertrouwen. Voor hem is het een diepgevoelde overtuiging dat het goed komt en goed is, een overtuiging op grond waarvan je handelt.  Voor Van der Rijst hoeft dat gevoel niet eens zo bewust te zijn. Feitelijk blijken we vaker te vertrouwen dan we zelf denken. Als we in de auto stappen bijvoorbeeld gaan we er doorgaans zonder nadenken van uit dat we weer veilig thuis zullen komen. Dat geldt ook voor ons leven: de meesten van ons gaan er meestal van uit dat we wel weer ‘op onze bestemming’ zullen komen, wat die bestemming ook moge zijn.

Dit vertrouwen als een soort grondhouding is voor Van der Rijst belangrijker dan vertrouwen in iets of vertrouwen dat iets zal gebeuren. Tegelijkertijd is er in de samenleving wel sprake van een vertrouwenscrisis als het gaat om de toekomst van de economie, de politiek, de media of de bankensector. Met instemming citeert de predikant meerdere malen uit het regeerakkoord van het in 2017 aangetreden kabinet van VVD, CDA, D66 en CU dat als motto Vertrouwen in de toekomst meekreeg.  “Als het erop aankomt lossen we in Nederland problemen samen op. Daarmee hebben we alles in huis om de grote vraagstukken van deze tijd aan te kunnen. We hebben vertrouwen in de toekomst”, zo stond in die regeringsverklaring.

Dat de praktijk van vertrouwen als een soort wederzijdse afspraak, of een belofte in de dagelijkse praktijk weerbarstig is ziet Van der Rijst vooral als een spirituele crisis. Hij bedoelt daarmee dat vertrouwen draait om zingeving of eigenlijk beter: om het ontvangen van zin. Zolang bijvoorbeeld de overheid onze belangen niet meer dient verliezen we ons vertrouwen. Maar stelt de theoloog “Vertrouwen heeft met zin en betekenis te maken: leven met vertrouwen maakt het leven zinvoller en rijker aan betekenis”.

Hereditas Nexus

Dat kerk en religie in een marginale positie terecht is gekomen ziet Van der Rijst als een nieuwe kans om opnieuw leren verbindingen te maken met de mensen om ons heen, met de wereld en met God. Een uitspraak van Paulus om ‘meer dan het gewone’ te doen is voor hem dan ook een bron van inspiratie. Dat veel mensen als het gaat om hoop en vertrouwen uitkomen op een ‘iets’ is voor Van der Rijst geen probleem. Hij citeert daarbij met instemming de hervormde theoloog Gijs Dingemans (1931-2017) die spreekt van het onzegbare als een uiting dat er iets is en niet zozeer niets. Het iets was voor Dingemans identiek met het mysterie, de macht die achter onze werkelijkheid staat.

De Haarlemse predikant put dan ook kracht uit religie die woorden aanreikt: zo zou je het ook kunnen zien! Ze helpt woorden te vinden voor dat ‘iets’ waar je op vertrouwt, ondanks alle onzekerheden.

Zo is dit boek een mooie uitnodiging niet bij de pakken neer te zitten maar vol vertrouwen de toekomst te verkennen.  De wijdlopigheid van sommige teksten staat de leesbaarheid hier en daar wat in de weg. Wat meer illustraties uit de dagelijkse praktijk van het werk van de (gemeente)predikant of wat er zich concreet in de samenleving afspeelt aan ongemakken en onderling wantrouwen tussen mensen en groepen in de samenleving zou de leesbaarheid wel ten goede zijn gekomen. Maar dat er iets spiritueels in vertrouwen zit en de maakbaarheid van de samenleving overstijgt (de ondertitel van het boek) wil ik graag geloven.

Eerder verschenen in het Friesch Dagblad