Het Inferno van Dante in Miami
De titel Het huis van de drenkelingen roept een beeld op van mensen in nood. Precies hierover gaat dit boek. Schrijver William Figueras wordt door zijn familie afgeleverd in een opvanghuis voor mensen met psychiatrische problemen in Miami. Het verslag dat William ons vertelt pakt je beet en laat je niet meer los. Inktzwart en tegelijkertijd gortdroog komen de verhalen over de medebewoners, de leiding, zijn eigen functioneren en droombeelden over Cuba dat hij heeft verlaten.
“Ik verlaat de veranda en ga de straat op, waar de winnaars zijn. De straat, vol grote, snelle auto’s met gesloten, donkergetinte ramen, zodat zwervers als ik niet naar binnen kunnen gluren. Als ik langs een café kom, hoor ik iemand schreeuwen: ‘Gek!’ Ik draai me razendsnel om, maar zie niemand die naar me kijkt.”
De stijl is afstandelijk, bijna journalistiek, maar komt niet zo over omdat William zichzelf niet spaart. De corruptie van de leiding, de volledig afhankelijke bewoners voelen zich met recht drenkelingen in een huis, dat als een zinkend schip op volle zee ronddobbert.
Water
Door de drenkelingen in de titel en het feit dat Cuba een eiland is, wordt duidelijk dat water een motief is in het verhaal. Ik kreeg ook nog een associatie met een cycloop, komt voor in De Odyssee van Homerus, bij het lezen over één van de bewoners, Reyes, de eenoog. Odysseus kwam ook van een eiland, maar keerde weer terug na omzwervingen. De reis van onze protagonist In het huis van de drenkelingen is minder fortuinlijk. Er wordt beweerd dat er geen greintje hoop zit in de roman, daar ben ik het niet helemaal mee eens, er is een moment dat William gelukkig is en de toekomst hem toelacht.
De directeur van het boarding home is een uitgekookte profiteur en zelfverrijker. Listig doet hij zich voor als iemand die het beste voorheeft met de bewoners, maar dit is schijn. Voor de aangekondigde inspectie arriveert worden alle vertrekken opgekalefaterd en er is ineens wel voldoende eten.
Dat meneer Curbelo gehaaid is blijkt ook uit zijn hobby onderwaterjagen, hier ook weer het watermotief, hij heeft juist nog twee steenhaaien gevangen. Die haaien komen ook nog terug bij de beschrijving van het “enorme glazen oog” van Reyes, “net zo groot als het oog van een haai”. Wanneer William een wandeling maakt komt hij langs een eindeloos lange brug waar een rivier met troebel water onderdoor stroomt.
Songs of Innocence and of Experience
Troost put William uit zijn meegenomen boeken, een exemplaar is zijn favoriet, daar bladert hij geregeld in en citeert er passages uit, dit pastorale gedicht is van William Blake:
Little Lamb, who made thee?
Dost thou know who made thee,
Gave thee life & bid thee feed
By the stream & o’er the meat.
In de context van het verhaal, de hel waarin William zich bevindt, steekt de keuze voor dit deel van Songs of Innocence and of Experience wel heel erg af. De hel tegenover het onschuldige lam, dat Christus symboliseert. Het is extra schrijnend wanneer je beseft dat de bewoners in de boarding home niet gekozen hebben voor hun psychische aandoening, dus onschuldig zijn, maar dat ze nog extra gestraft worden door de beestachtige manier waarop ze verzorgd worden. Religie komt als motief terug in de vorm van de prediker die regelmatig op de krakkemikkige televisie te horen is.
Het is niet zo dat alleen de leiding nogal ruw omgaat met de bewoners, machtsmisbruik, eigen gewin, maffiapraktijken zijn aan de orde van de dag, net als verwaarlozing en uitbuiting. Nee, ook de bewoners onderling gedragen zich, bij gebrek aan enig toezicht, als een volledig losgeslagen groep wilden. Ze gunnen elkaar het licht in de ogen niet, er wordt geknokt, gemarteld en verkracht.
“Ik stap de douche in, draai de kraan open en ga onder de warme straal staan. Terwijl het water langs mijn hoofd en lichaam stroomt, denk ik glimlachend en genietend aan de oude Reyes. Aan het gezicht dat hij trok toen hij werd geslagen, het schokken van zijn uitgemergelde lichaam, het smeken om vergiffenis. Daarna was hij in zijn eigen urine gevallen en had hij vanuit die positie om genade gesmeekt. ‘Genade!’”
Maar… er is ook echte liefde, en dat is precies het sprankje hoop dat je als lezer krijgt, tegen beter weten in, want de titel van het boek duidt niet op een happy end, maar toch gloort er licht aan de horizon.
Aan het eind van het boek valt niet precies te omschrijven welk gevoel er overheerst. Is het medelijden, boosheid, onbegrip, melancholie in het algemeen? Onmiskenbaar speelt het verleden van de auteur (het personage) deze keer een grote rol, deze man heeft geen zorgeloos leven gehad. Als getalenteerd auteur kon hij niet vrij schrijven en publiceren in een communistisch land. Een belangrijke roman van hem mocht niet worden uitgegeven omdat hij daarin de communistische partij te hard aanpakte en omdat het te pornografisch, morbide en irrelevant zou zijn. Met in het achterhoofd dat het verhaal gedeeltelijk gebaseerd is op autobiografische elementen van Guillermo Rosales krijgt het verhaal een extra trieste lading. Daardoor overheerst, ondanks de droge toon waarop het verhaal verteld is, toch een machteloos gevoel, maar wel met groot respect voor de schrijver die een leven zo raak weet te typeren. Fijn dat er een uitgebreid en verhelderend nawoord opgenomen is, geschreven door Ivette Leyva Martinez.
Over de auteur
Guillermo Rosales (1946-1993) was een Cubaanse romanschrijver en levenslange outsider, gediagnosticeerd als schizofreen. Na kortstondige roem bracht hij uiteindelijk de laatste jaren van zijn leven in volslagen anonimiteit door in opvanghuizen in Miami. Vlak voor zijn zelfmoord vernietigde hij bijna al zijn werk. Het huis van de drenkelingen is gepubliceerd in de Verenigde Staten, Canada, Engeland, Duitsland en Brazilië. Gael García Bernal speelt de hoofdrol in de op de roman gebaseerde film. [Atlas Contact]
—
Eerder verschenen op Met de neus in de boeken
