"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het humanitaire moment

Woensdag, 8 mei, 2019

Geschreven door: Marjet Brolsma
Artikel door: Peter van Dam

Nederlandse intellectuelen en de Europese cultuur (1914-1930)

[Signalering] Welke toekomst had Europa na de Eerste Wereldoorlog? Veel mensen geloofden na de barbaarse oorlog niet meer dat dit het beschaafdste continent van de wereld was. Al had Nederland zich zo veel mogelijk afzijdig gehouden, toch kon het zich volgens tijdgenoten evenmin aan deze crisis onttrekken.

In haar proefschrift analyseert Marjet Brolsma hoe een bonte verzameling mensen probeerde deze Europese ‘ziekte’ te genezen. Ze bouwden voort op de ideeën van idealisten die rond 1900 met utopische experimenten de maatschappij wilden hervormen. Maar in tegenstelling tot deze voorgangers legden de vernieuwers in het Interbellum de nadruk op het persoonlijke leven. Brolsma bestempelt hen als een ‘humanitaire beweging’, mensen die een afkeer van seculier vooruitgangsdenken deelden en wetenschap en techniek wantrouwden. De aanhangers zochten zuiverheid en verlangden naar een menselijkere samenleving. Of er sprake kan zijn van een beweging wordt twijfelachtig zodra de hoofdrolspelers in kerken, pacifistische groepen, initiatieven voor internationale verbroedering
profiel krijgen. Door haar net breed uit te gooien kan Brolsma wel een belangrijk fenomeen onder de aandacht brengen, dat Nederlanders verbond met geestverwanten over de hele wereld. De twijfels, antwoorden en initiatieven van deze destijds veelbesproken vernieuwers verwijzen het beeld van een verstard Interbellum naar de prullenbak.

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine

Boekenkrant