"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het Lam Gods in detail

Donderdag, 14 mei, 2020

Geschreven door: Maximiliaan P.J. Martens
Artikel door: Bart Deckx

In elk detail de natuur evenaren

[Recensie] Had het rijke echtpaar Judocus Vijd en Elisabeth Borluut in de vijftiende eeuw kunnen denken dat ze de opdrachtgevers van het bekendste altaarstuk ter wereld zijn? Bijna zeshonderd jaar na de voltooiing van het werk is het Lam Gods nog steeds een van de hoogtepunten in de kunstgeschiedenis, beknopt maar boeiend besproken in Het Lam Gods in detail.

Jan Van Eyck was niet de eerste die met olieverf werkte, maar hij perfectioneerde de techniek. Een ongeëvenaard oog voor detail was het gevolg. Het boek legt heel wat van die details bloot, mede op basis van de moderne onderzoekstechnieken. Een voorbeeld: de vingers van de engel die op een rechterluik orgel speelt, werden in een latere fase overschilderd. Zo zou het akkoord harmonischer klinken. ‘Als ich can’ – zo goed als ik kan – was dan ook het levensmotto van de kunstenaar Van Eyck.

De kunst van de late middeleeuwen kende een zeer rijke symbolische gelaagdheid die voor moderne kijkers niet zomaar te vatten is. Ook daar geeft Martens de nodige duiding, zoals bij de kroon van de Heilige Maagd. Die is gesierd met mooie bloemen die haar deugden verbeelden: lelies voor zuiverheid, lelietjes-van-dalen voor nederigheid, akeleien voor onderdanigheid en egelantier voor liefde. Het Lam Gods is een van de meest mysterieuze kunstwerken – en dan gaat het niet enkel over de vindplaats van het gestolen paneel van de Rechtvaardige Rechters. Zo vermeldt een inscriptie op het werk dat Hubert van Eyck het werk begon, diens broer Jan werkte het later af. Maar “niemand is er tot nu toe in geslaagd om op een overtuigende wijze de handen van de twee kunstenaars in het altaarstuk te onderscheiden”.

Maximiliaan Martens, kunsthistoricus aan de Universiteit in Gent, heeft enkele diepgaande studies over Van Eyck op zijn palmares. De restauratie van enkele panelen van het Lam Gods en het bijbehorende Van Eyckjaar vormde de aanzet voor een herbewerking van Het Lam Gods in detail – een eerder beknopt werk voor een breder publiek. In een bevattelijke inleiding schetst hij het belang van het werk en het ontstaan ervan. De weinige informatie over de broers Van Eyck wordt besproken en de onstuimige geschiedenis komt aan bod. Een mooie inleiding op de trots van Gent, van talloze prachtige illustraties voorzien.

Boekenkrant

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles