"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het lam

Donderdag, 14 november, 2013

Geschreven door: Jannie Regnerus
Artikel door: Rein Swart

Bezwering van een ziekte

Verhalen over zieke kinderen zijn schokkend. Dat was al zo in de roman Het lot valt altijd op Jona (2011) van Mark Boog, maar ook Jannie Regnerus weet in haar korte nieuwe roman Het lam raad met de beschrijving van een ernstige kinderziekte. Het begint wanneer de vijfjarige Joris bloed plast. Wat volgt is een lijdensweg voor moeder Clarissa en haar zoon; temeer omdat de vader buiten beeld blijft.

Clarissa vergelijkt de toestand van Joris, die aan nierkanker lijdt, met een object waar het etiket “breekbaar, fragiel” op is geplakt. Zoals dat in de realiteit ook vaak gaat, wil ze eerst niets weten van een ziekte; de rode kleur van de urine wordt veroorzaakt door de paaseitjes die Joris gegeten heeft. Als ze eenmaal in het ziekenhuis met het k-woord geconfronteerd wordt, neemt dat haar hele hoofd in beslag. Rond de operatie waarbij een nier wordt weggehaald, bekijkt ze met verwondering de gang van zaken in deze totale institutie, die ook door Mark Boog sterk werd besproken.

Een doodstil lam

Zoals de titel al aangeeft, neemt het lam een belangrijke plaats in in de roman. Het begint met een scène waarin de gezonde kleuter Joris in Tunis naar een stil lam kijkt, dat dood blijkt. Hij raakt daardoor doordrongen van zijn sterfelijkheid. Clarissa doet er alles aan om dat besef naar de achtergrond te dringen. Daarnaast komt het altaarstuk Het Lam Gods van Jan van Eyck ter sprake. Aan het eind van het boek, als haar zoon uitbehandeld is, gaat ze met hem naar Gent om hem het tafereel te tonen en hem wellicht door de onschuld ervan te laten zuiveren. In het programma VPRO Boeken van 3 november j.l. vertelde Regnerus over haar gelovige opvoeding en ideeën. Niet voor niets zoekt ze troost bij het lam, dat in de Bijbel symbool staat voor onschuld.

De moeder wil graag dat haar zoon in een tempel van zuiverheid opgroeit. De cytostatica die de jongen toegediend krijgt, staan in schril contrast met het biologische voedsel dat ze voor hem koopt. Ze wil hem zo lang mogelijk beschermen tegen de aardse viezigheid. Op de fiets in het vervuilde Amsterdam denkt ze met weemoed terug aan het weidse landschap en de schone lucht in haar geboortedorp op het platteland. Regnerus is zelf ook opgegroeid in een dorp en is dus bekend met het weidse, schone platteland. In haar vorige boek Het geluid van vallende sneeuw (2006) maakte Regnerus hiervan al melding. Daar blijven was echter geen optie. Ze bundelde haar, wat ze noemt, circulaire razernij om te ontsnappen aan de polder en niet te blijven hangen aan een boerenzoon. Daarna verbleef ze een jaar in Japan. In Het lam is die invloed nog sterk merkbaar. Af en toe komt de Japanse sfeer uit het eerdere boek terug, zoals de beschrijving van het volle maanlicht dat als dat de woning instroomt volgens de Japanners een zuiverende werking zou hebben.

Boekenkrant

Beeldend taalgebruik

Regnerus grossiert in fraaie poëtische beelden. Zo zuigt de stad waarin ze woont zich na een regenbui vol pigment, dat net zo kleurrijk is als Het Lam Gods. Haar armen zakken in de tijd van de ziekte van haar zoon vanzelf naar beneden als ze een huishoudelijke taak verricht. Een dood schaap in de polder oogt met zijn poten omhoog alsof het uit de hemel gevallen is. Soms zijn de metaforen een beetje teveel van het goede. De vergelijkingen tussen Joris en de eenzame windhaan op de kerktoren, die tussen een fotodropping en een zaadlozing, of tussen de vorm van zalm in de koekenpan en haar eigen hart zijn wat ver gezocht.

De stijl is statig en de toon droevig. Passages van de moeder tijdens een bezoek aan de schooldirectrice of de blik op de Cliniclowns in een ziekenhuis versterken het gevoel dat Joris door de mangel wordt gehaald. Zijn moeder voelt zich machteloos. Ze houdt hem op schoot als Joris voor de chemokuren een dikke naald in zijn hand krijgt en voelt zich een hoeder die heult met de beul.

Door het vele wit tussen de tekstfragmenten lijkt het erop of Regnerus te weinig stof had voor een roman en daardoor andere passages heeft toegevoegd. Helaas is het verhaal minder boeiend als het niet over de relatie tussen Clarissa en Joris gaat. De meeste fragmenten gaan daar gelukkig wel over en de ingehouden wanhoop van de moeder over het leed van het kind maken die zwakte in het boek ruimschoots goed.


Eerder verschenen op Recensieweb