Het nieuwe Zuid-Afrika van Soekmekaar
[Recensie] Vlak voor de verkiezingen van 1994 bezoekt Marnix de Bruyne het blanke Zuid-Afrikaanse dorp Soekmekaar – 400 kilometer ten noorden van Johannesburg – voor het eerst. Hij blijft er de daaropvolgende jaren terugkeren. Wat betekent de afschaffing van de apartheid in de praktijk voor zo’n kleine gemeenschap? Na het lezen van De Bruyne’s boek kun je maar één conclusie trekken: veel.
Vrijwel alle ontwikkelingen die in Zuid-Afrika in het groot spelen, hebben ook hun weerslag op Soekmekaar. De toegenomen criminaliteit, de aids-epidemie, corruptie, de instroom van vluchtelingen uit Zimbabwe: het zijn allemaal zaken die niet aan de inwoners van het dorp voorbij gaan. Weinig blijft zoals het was. De zwarte bevolking voor wie ooit een avondklok gold, neemt de macht over. Zelfs de prachtige naam Soekmekaar wordt ingewisseld voor een nieuwe naam.
De Morebene-stam die recht meent te hebben op het land van Soekmekaar en omstreken dient met enig succes landclaims in. Sommige blanke boeren verkopen hun land. Anderen blijven zich verzetten. Zij vrezen ‘Zimbabwaanse toestanden’. Maar hoewel blanke boeren in het nieuwe Zuid-Afrika vaker het slachtoffer worden van diefstal en geweld, zijn er in Soekmekaar gelukkig geen aan de regering gelieerde knokploegen die blanke landeigenaren verdrijven.
Een ander Zimbabwaans fenomeen doet zich wel voor: het blijkt zeer lastig om de productie op peil te houden als het land is overgedragen aan een grote groep nieuwe landeigenaren. “Het mag een paternalistische gedachte zijn, maar voor al die nieuwe boeren in de provincie zou het goed zijn als er toegewijde blanke boeren in de omgeving blijven wonen”, verzucht De Bruyne dan ook aan het eind van zijn boek.
Het is één van de weinige uitgesproken oordelen die hij zich permitteert. En dat verklaart ook meteen waarom zijn boek een feest is om te lezen. De Bruyne beschrijft de inwoners van Soekmekaar met de frisse blik van een buitenstaander. Hij tekent de verhalen van de inwoners op met compassie en slaagt er op die manier in om duidelijk te maken dat niet alles zo zwart-wit is als je als krantenlezer wel eens denkt.
Eerder verschenen in Wordt Vervolgd
