Natuurmonumenten: niet alleen natuur
[Recensie] Jac. P. Thijsse, de grondlegger van Natuurmonumenten sprak aan het begin van de vorige eeuw al over “een merkwaardig complex van natuur en cultuur” in ons land. De opdracht van Natuurmonumenten is vandaag de dag duidelijk meer dan natuur; ook de gebouwen die in landelijke gebieden staan en tot het totale landschap maken nu onderdeel uit van de taken van deze organisatie.
Michiel Purmer werkt al 20 jaar bij Natuurmonumenten en is verantwoordelijk voor het behoud van erfgoed en landschap. In dit proefschrift geeft hij vier voorbeelden van zijn werk in de thema’s baron, bunkerbouwer, boer en boswachter. Het zijn vier voorbeeldstudies van uiteenlopende vormen van natuur en hetgeen daarmee verbonden is. De vier genoemde mensen en hun werkzaamheden staan symbool voor het karakter van de vier gekozen natuurgebieden.
Het boek Het landschap bewaard begint met een historische en culturele verkenning van de begrippen landschap, erfgoed en natuur. Ze blijken een keur aan visie en beleving te hebben. Zo komt Michiel Purmer bij de hedendaagse situatie met actuele ontwikkelingen die nieuwe kansen bieden als het gaat om herstel van oorspronkelijke natuurwaarden. Met veel fotomateriaal komt de tekst tot leven en krijgen woorden een mooi landschappelijk gezicht.
Het eerste project is een landgoed bij Ommen, Eerder Achterbroek, dat oorspronkelijk eigendom is van een baron die in 1949 duidelijk zijn visie van natuurbehoud uitdraagt.
Het tweede project is de Atlantikwall die na aanvankelijke verwaarlozing kort na de oorlog nu als ‘dadererfgoed’ wordt gezien en daarom wordt bewaard en hersteld. De positieve aandacht voor de Atlantikwall hangt nauw samen met ontwikkelingen in ons herdenken en de afstand in tijd tot de Tweede Wereldoorlog die een bredere blik mogelijk maakt.
Het derde project is het Geuldal in het zuiden van Limburg waar een nieuw evenwicht tussen agrarische en natuurbelangen wordt gezocht. Reeds in het begin van de vorige eeuw werd de landschappelijke waarde van het Geuldal onderkend in de publicatie Ons krijtland van Heimans, een belangrijke naam in het land van natuurbeschermers. Hij pleitte toen al voor de status van nationaal park.
Het vierde project is het Mantingerveld in Drente dat zo’n honderd jaar geleden van heide in landbouwgebied veranderde maar inmiddels weer een heideveld is geworden middels het plan Goudplevier in 1992. Michiel Purmer plaatst wel enige kritische kanttekeningen bij de landschappelijke invulling van het Mantingerveld.
In al deze projecten verkent Michiel Purmer het landschap en het erfgoed en hij pleit voor een landschapsbiografie waarin natuur en cultuur met elkaar samenhangen.
Dit boek biedt dan ook een mooi overzicht van deze integrale visie waar de bezoekende natuurliefhebber alleen maar blij mee kan zijn.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
