Verstopte leugens
Eva Kelders debuutroman Het leek stiller dan het was is een krachtige weergave van het leven van buitenstaander Seije. Ze heeft geen vader en een moeder die op Vlieland als een merkwaardig figuur wordt gezien. Ogenschijnlijk groeit ze op tot een vrijgevochten, zelfstandige vrouw. Ze neemt haar haar Vlielandse jeugd echter met zich mee op een manier die haar hindert gelukkig te zijn met zichzelf.
[Van deze roman verscheen eerder een voorpublicatie op Athenaeum.nl]
Seije is een bijzonder en eigengereid meisje dat voor een groot deel op zichzelf is aangewezen. Haar jeugd is aan de ene kant heel zorgeloos, met de talloze uren die ze in gezelschap van haar goede vriend Teun op het strand vertoeft. Maar de relatie met haar moeder, die haar niet lijkt te begrijpen, is moeilijk. Seije gaat studeren in Edinburgh en werkt later in New York aan een proefschrift.
In Het leek stiller dan het was werkt Eva Kelder de paradox rond het thema zelfstandigheid overtuigend uit. Seijes academische fascinatie voor de rebellerende schrijversgroep Beat Generation – zichtbaar in haar promotieonderzoek – is tekenend voor haar verlangen om zichzelf te zijn, om zich te verzetten tegen de verwachtingen die anderen van haar hebben. Tegelijk is daar ook het verlangen om bij iemand te horen, niet alleen op zichzelf gericht te zijn. Seijes verhouding tot haar moeder laat dat goed zien; pas wanneer ze inziet dat haar moeder wèl van haar heeft gehouden, is ze in staat gelukkig met zichzelf te zijn. ‘Al die tijd had ze gezien wie ik was en dat was goed. Ze had mij goed bevonden.’
Ook in haar relatie met Daniel, de jongen die ze tijdens haar studie in Edinburgh ontmoet, blijkt dit dubbele gevoel rond zelfstandigheid.
‘Ik leerde overgave kennen. Ik omhelsde het met een kracht die vanuit het diepste kwam. Ik gaf me volledig over, zoals een hond op zijn rug gaat liggen en zijn buik laat zien. Er was niet veel voor nodig om me kapot te maken. Maar ik zag het niet en dat geloof in een goede afloop, die totale weerloosheid, maakte me ontstellend gelukkig.’
In de meeste boeken is het mooi om te lezen dat een vrouw van haar vriend houdt, maar in Het leek stiller dan het was bekijk je de relatie tussen Seije en Daniel eerder met argwaan. Teun waarschuwt haar dat Daniel niet Seije ziet, maar zichzelf. ‘Voor Daniel is de wereld een spiegel. Alles weerkaatst zijn eigen beeltenis’. Ondanks haar vrijgevochtenheid wil ze haar leven wijden aan Daniel, in een houding die ze zelf ‘dienstbaar’ noemt. Dat slaat om in een slaafse houding, waarin ze krampachtig vasthoudt aan wie ze denkt te moeten zijn in Daniels ogen.
‘Ik wist zeker dat ik binnen de lijntjes moest blijven (…). Ik mocht twijfelen aan mezelf en mijn kwaliteiten maar niet te lang en alleen als ik daarna lachte om de grapjes die hij maakte om me op te beuren. Ik hoefde niet veel terug voor mijn toewijding, voor alles wat ik binnenhield, alles wat ik niet zei, alleen dat hij bij me bleef.’
Door het binnenhouden van haar gevoelens krijgt het boek een treurige en soms melancholische toon. Dat gevoel van argwaan wordt alleen maar versterkt door een gedachte die Seije al vroeg in het boek verwoordt, namelijk dat liegen voor haar de enige optie is om iemand te zijn.
‘De enige kans die ik had. Er was iets waar ik goed in was. Beter dan de anderen. Liegen. Niemand had het door. Ze keken dwars door me heen. (…) Ze zagen de leugens niet die ik achter mijn vel verstopte, dicht bij mijn hart, dat altijd bonsde, zelfs in bed met mijn hoofd onder de dekens zoals Teun me had geleerd.’
De wetenschap dat Seije voor de mensen om haar heen geheimen met zich meedraagt, gecombineerd met mooie zinnen en een ruwheid die de pagina’s nooit helemaal verlaat, maken dat je het boek niet snel naast je neerlegt.
Seijes leven lijkt stil te staan als ze uitweidt over Daniel – ook in de werkelijkheid beleeft ze een writer’s block tijdens het schrijven van haar proefschrift. Pas in de laatste hoofdstukken springt het verhaal weer verder, nu op Vlieland. De nieuwe indrukken en emoties komen met een sneltreinvaart voorbij, wanneer Seije in het reine komt met haar moeder. Wat mij betreft verlopen die laatste pagina’s iets te snel, omdat het complexe karakter van Seije nu ineens wel heel snel opgelost wordt. De melancholische toon die mij in dit boek aanspreekt, lijkt nu toch ineens in majeur te eindigen. Dat neemt echter niet weg dat het een prachtig geschreven roman is, met thema’s die de lezer aan het denken kunnen zetten.
