"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het lichtschip

Vrijdag, 30 oktober, 2020

Geschreven door: Mathijs Deen
Artikel door: Agnes Eikema

Bok verstoort routine

[Recensie] Mathijs Deen is schrijver en radiomaker. Onlangs verscheen zijn roman Het lichtschip. Een verhaal over lichtschip Texel waarop de bemanning zorgt voor de veiligheid van passerende schepen. Het voorspelbare leven wordt bruut verstoord door de aanwezigheid van een geitenbokje.

Het werk dat de mannen op het lichtschip Texel doen is noodzakelijk. Het lichtschip functioneert namelijk als lichtbaken op de plek waar een vuurtoren niet kan staan. Belangrijk werk, maar voor de mannen die weken achtereen op het lichtschip verblijven is het eentonig. Ze lopen wacht, verrichten metingen en houden bij welk schip hen passeert. Een enkel bemanningslid, Snoek, houdt voor zichzelf aantekeningen bij van meteorologische gegevens, maar bovenal van de verhouding tussen lucht en zee, hemel en aarde.

“De mannen keken uit naar de maaltijden, omdat die als streepjes op een gevangenismuur het tijdstip dichterbij brachten dat ze het geketende schip weer zouden mogen verlaten.”

Lammert is de kok op het lichtschip en de bemanning kijkt uit naar zijn maaltijden, het is een welkome onderbreking van de dag. Het biedt hen ook structuur en overzicht.

Hereditas Nexus

Wanneer de mannen op een dag naar het lichtschip worden gestuurd om weer vier weken te werken, neemt Lammert een bokje mee. Hij wil het bokje gebruiken voor de stoofpot. Wat hij niet kan weten is dat de aanwezigheid van het bokje een reeks gebeurtenissen in gang zet dat het gestructureerde leven op het lichtschip overhoop gooit.

Herinneringen

Het bokje doet Lammert herinneren aan zijn leven op Java; zijn gedachten keren terug naar de tijd waarin hij volwassen moest worden. Hij denkt aan de tijd waar hij (on)bedoeld zijn eerste kip slachtte en aan de gebeurtenissen en het verdriet tijdens de oorlog. Lammert wordt ziek, de oude vijand met de naam malaria speelt op. Een van de andere bemanningsleden moet zijn werk in de keuken overnemen. Het is het eerste voorval dat plaatsvindt sinds het bokje aan boord is. Het is het begin van de eerder genoemde reeks dat het voorspelbare leven van de mannen in de war gooit.

Ondertussen is er nog steeds geen stoofpot op tafel verschenen en lopen er nog meer dingen anders dan anders. Snoek, de waarnemer en logger, ziet de standaardkleuren die hij normaal gesproken waarneemt, veranderen in een helder grijswit licht. De oplossing ziet hij in het bokje.

Vrijheid

Het bokje wil, zoals verkoopster Beitske ook al had gezegd, alleen maar weg. Het wil vrij zijn net als alle andere geitjes. Op het moment dat het bokje een eerste hoefje aan boord zet en een vrachtschip met de naam Liberty tussen hen en de kust in vaart, zet Deen een gebeurtenis in actie waarbij vrijheid een rode draad in het verhaal is. Hij beschrijft het lichtschip als “een beest dat tevergeefs aan een ketting trekt”. Als dan ook nog eens een hele dichte mist opkomt, wordt het gevoel van gevangen en opgesloten zijn versterkt. De jeugdherinneringen van Lammert, de psychische gesteldheid van Snoek: beiden hebben ze een enorme invloed op hen en hun collega’s. De aanwezigheid van het bokje doet de lezer beseffen in welke mate Lammert en Snoek mentaal gehinderd worden. De verlossing is aldaar. Het licht in de duisternis.

De onderlinge verbanden zijn relatief makkelijk te duiden, want Deen hanteert een beschrijvende stijl en laat op diverse momenten in het verhaal doorschemeren in welke richting het gaat. Hij fungeert daar zelf een beetje als lichtschip, want hij leidt je als lezer de goede kant op. Af en toe had Deen de lezer zelf ook kunnen laten gissen, maar het stoort niet. Door de korte hoofdstukken en de schrijfstijl is Het lichtschip een fijn boek om te lezen. Tot slot heeft het boek een originele setting en boeiende personages. Het personage Lammert is interessant genoeg om meer over te lezen, maar Deen laat de lezer hier wel over speculeren.

Eerder verschenen op Boekenz