De zelfingenomen kwaker
Hoe erg is het wanneer je vindt dat je zelf iets heel goed kunt, terwijl anderen daar anders over denken? Schaadt dat je zelfbewustzijn of kun je toch vasthouden aan je eigen ideeën? Het lukt de kikker uit Het lot van de kikker van Toon Tellegen. De dieren uit het bos proberen hem subtiel en minder subtiel duidelijk te maken dat zij zijn gekwaak niet altijd op prijs stellen. De kikker zelf vindt zijn kwaken fantastisch en houdt daaraan vast. Een prachtige parodie op de mens opgetekend door een talentvol schrijver.
Je zou zijn verhalen moderne fabels kunnen noemen. Dieren spelen de hoofdrol en praten en denken als mensen. In Toen niemand iets te doen had draait het om een wat contemplatieve eekhoorn die zich verbaast over de dingen om haar heen. In Ze sliepen nog staan ook andere dieren centraal, zoals een tor of een sprinkhaan, met kleine of grote menselijke problemen. Maar steeds zijn het losstaande verhalen waar je een onderliggende boodschap uit kunt halen. Minder belerend dan de fabels van bijvoorbeeld Aesopus, maar toch zetten de dieren van Tellegen je aan het denken over je eigen gedrag. Het lot van de kikker past mooi in dit rijtje, zij het dat het nu om een roman gaat. In korte hoofdstukken wordt het leven van een kwaakgrage kikker geschetst die erg trots is op het geluid dat hij voortbrengt.
Eindeloos gekwaak
In het begin is het lastig enige sympathie te voelen voor deze kikker die wel erg zelfingenomen is. Hij fantaseert over concerten, een eigen kwaakkoor, een winkel waar verschillende soorten gekwaak te koop zijn. Alleen zou hij in dat laatste geval zijn minst succesvolle gekwaak willen verkopen om te voorkomen dat anderen met zijn talent de show stelen. Het zijn stuk voor stuk prachtige vondsten die we gewend zijn van Toon Tellegen: het net even anders tegen de werkelijkheid aankijken door de ogen van dieren. Zoals wanneer de kikker een brief schrijft naar de kameel in de woestijn om zijn gekwaak aan te bieden en zonder op antwoord te wachten op pad gaat. Wanneer hij dan na zes maanden in de woestijn aankomt, ligt er een brief op hem te wachten:
Beste kikker,
Hartelijk dank voor uw aanbod.
De zon zal blij zijn met uw komst.
Die is altijd overal blij mee.
Hij woont hierboven.
Ik ben er niet, en als u mij soms zoekt:
ik ben nergens, zolang als het duurt.
De kameel
Het is voor het eerst dat iemand tussen de regels door aangeeft niet op het gekwaak te zitten wachten. Vlak daarna wordt het hem duidelijker gemaakt wanneer de wezel hem uitnodigt voor zijn verjaardag maar hem verzoekt niet te kwaken.
‘Maar als dat onmogelijk is, wil je dan niet komen en morgen bijvoorbeeld een uitstapje naar zee maken? De zee is prachtig. Je hebt daar alle ruimte.’
Het lijkt de kikker weinig te doen. Of hij wil het niet begrijpen. Ook niet wanneer hij van de andere dieren een demper krijgt die zijn gekwaak doet verstommen.
Herkenbaar menselijk
De dieren hebben het er maar moeilijk mee, zo’n lieve kikker die met zijn kwaken de anderen denkt te verblijden. En juist door dat contrast wordt de kikker nog menselijker dan hij al was. Hoe vaak denken we zelf niet bij iemand ‘dat zou wel wat minder kunnen’ of ‘ziet zij dan helemaal niet dat we daar niet op zitten te wachten?’ Maar hoe maak je dat duidelijk? En in hoeverre strookt je zelfbeeld met het beeld dat anderen van je hebben?
Dit gemis aan zelfreflectie maakt de kikker aandoenlijk. ‘Waarom begrijp je niet dat je gekwaak niet altijd gewenst is, laat staan altijd fantastisch is om aan te horen’, zou je hem willen toefluisteren. ‘Doe het eens wat minder, dan zul je meer gewaardeerd worden.’ Je begrijpt de kikker, maar ook de andere dieren. En misschien begrijp je na dit verhaal ook een beetje meer van jezelf en de mensen om je heen. Toon Tellegen weet met deze zelfingenomen kikker de lezer wederom op vermakelijke wijze een spiegel voor te houden.
