"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het nazisme en complottheorieën

Woensdag, 18 mei, 2022

Geschreven door: Richard J. Evans
Artikel door: Henk Slechte

De paranoïde verbeelding en het Hitler-tijdperk

[Recensie] Sommige complottheorieën uit de Tweede Wereldoorlog woekeren nog altijd. Evans beschrijft en analyseert er vijf. De nazi’s gebruikten de fictieve Protocollen van de wijzen van Zion om te bewijzen dat de Joden in de 19de eeuw een Joodse wereldhegemonie wilden vestigen. Volgens de ‘dolkstootlegende’ had Duitsland in 1918 de oorlog niet op het slagveld verloren, maar doordat socialisten en Joden de burgers opstookten vrede te eisen; zij stootten het leger en daarmee Duitsland een dolk in de rug.

Dan de Rijksdagbrand van 1933. Inmiddels is 100% zeker dat de Nederlandse communist Marinus van der Lubbe door brand te stichten in het Duitse parlementsgebouw de Duitse arbeidersklasse wakker wilde schudden. Hitler gebruikte de brandstichting echter om een eind te maken aan de vrijheid van meningsuiting, terwijl de communisten beweerden dat de nazi’s de brand hadden gesticht om hun socialistische tegenstanders te bestrijden. Ten vierde Rudolf Hess die in 1941 naar eigen zeggen naar Schotland vloog met een vredesvoorstel van de Führer. Churchill negeerde het. Nog steeds geloven mensen dat als hij met Hitler had onderhandeld, er miljoenen oorlogsslachtoffers minder waren gevallen en de Holocaust vermeden had kunnen worden. Ten slotte ontzenuwt Evans het nog steeds populaire verhaal dat Hitler in 1945 geen zelfmoord pleegde, maar zijn oude dag doorbracht in Argentinië.

Complottheorieën ontstaan uit paranoia. Evans wijst erop dat politici ze misbruiken maar dat ze ook in een emotionele behoefte kunnen voorzien bij wie moeite heeft met de werkelijkheid. Zijn spannende boek legt de nadruk op het grote contrast tussen de historische werkelijkheid en de extreme verdichting daarvan. Evans past toe wat hij de enige aanpak van complottheorieën noemt: ze grondig op hun (on)waarheid onderzoeken.

Boekenkrant

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine

Boeken van deze Auteur:

Het nazisme en complottheorieën