[Recensie] In haar boek Het slanke brein, dit jaar door uitgeverij Kosmos uitgebracht en een heruitgave van het eerder verschenen Op dieet? Doe normaal!, legt psychologe Heleen Ligtelijn uit dat er voldoende kennis van voeding en eetgedrag nodig is om blijvend af te kunnen vallen en gezonder te eten. 

Overgewicht is een steeds groter probleem en er zijn maar weinig mensen die afvallen met blijvend resultaat. Het boek van Ligtelijn moet de lezer aan het denken zetten over zijn of haar eigen eetgedrag en geeft diëtisten bruikbare tips om cliënten te motiveren hun eet- gedrag voorgoed gezonder te maken. Ligtelijn heeft zich gespecialiseerd in verandering van eetgedrag en het aanleren van een gezonde levensstijl. In haar praktijk heeft ze de afgelopen jaren veel cliënten begeleid en in haar nieuwste boek deelt ze haar methode. Het boek is niet alleen bedoeld voor mensen met extreem overgewicht, maar ook voor mensen die een paar kilo te zwaar zijn of anders willen gaan eten.

Type eter

Ligtelijn beantwoordt verschillende vragen, zoals: Hoe en waarom ontstaan bepaalde eetpatronen? Waarom wil je soms blijven eten terwijl je eigenlijk al vol zit? Wanneer spelen emoties een rol? Waarom is het zo lastig om een dieet langer vol te houden dan een paar weken? En de laatste en wellicht wel de belangrijkste: Hoe kun je voor eens en altijd de spreekwoordelijke knop omdraaien en gezonder gaan eten? Daarnaast geeft ze diverse tips en trucs over emotie-eten, extern eetgedrag en hoe eetgedrag blijvend veranderd kan worden. Het slanke brein bevat verschillende tests waarmee lezers kunnen achterhalen welk type eter ze zijn en hoe ze daar vervolgens het beste mee om kunnen gaan.

Geen dieet

Diëten werken vaak wel op de korte, maar niet op de lange termijn. Toch blijven mensen diëten volgen. Volgens Ligtelijn omdat deze houvast bieden en er op korte termijn succes mee ervaren kan worden. De belangrijkste oorzaak van het feit dat diëten op de langer duur niet werken, is dat het onderliggende probleem van overgewicht er niet mee wordt opgelost, maar dat er aan symptoombestrijding wordt gedaan. Een oplossing daarvoor zou kunnen zijn dat mensen die willen afvallen, gaan eten als iemand met hun streefgewicht. Het denkpatroon wordt dus omgedraaid: je bedenkt hoe je wilt leven en je krijgt het lichaam dat daarbij past.

Aangeleerde trek

Volgens Ligtelijn hebben mensen op vaste of specifieke momenten “trek”. Die trek is meestal vooral de behoefte om te eten. Bepaalde handelingen of situaties zijn zo vaak gekoppeld aan eten, dat ze uiteindelijk altijd honger oproepen. Dit aangeleerde patroon kan niet zomaar “uitgezet” worden, maar is wel af te leren. Gezond eten wordt vooral als belonend ervaren bij echte trek. Suikers en vetten hebben deze beloningsfunctie ook als je genoeg gegeten hebt. Door structureel de behoefte te negeren om in bepaalde situaties te gaan eten, zou de aangeleerde trek langzaam maar zeker minder kunnen worden.

Emotie-eten de baas

In het tweede deel van het boek wordt onder meer het fenomeen emotie-eten besproken. Ligtelijn legt uit dat stress en emoties niet rechtstreeks een hongergevoel oproepen, maar dat ze wel indirect leiden tot het consumeren van voedsel. Een verklaring daarvoor kan gevonden worden in alexithymie, wat omschreven kan worden als gevoelsblindheid: moeilijkheden met het verwoorden, begrijpen en omgaan van en met emoties.

Zien eten, doet eten

Ook worden in dit deel de eigenschappen belicht van de ‘externe eter’. Extern eetgedrag wordt volgens de auteur veroorzaakt door (aangeboren) persoonlijkheidskenmerken, die maken dat mensen op een extreme manier openstaan voor signalen uit hun omgeving en dus ook voor de prikkels die voedsel kan geven. Ligtelijn geeft trucs om met deze prikkels om te leren gaan en zo extern eetgedrag te vermijden.

Fouten maken mag

In het laatste deel van het boek vertelt de auteur hoe gedrag blijvend veranderend kan worden. Ze stelt mensen die worstelen met hun eetgedrag gerust door te verzekeren dat fouten maken niet erg is. Belangrijker is ervan te leren, om zo in de toekomst herhaling te kunnen voorkomen. Gedragsverandering moet volgens Ligtelijn in kleine stapjes gebeuren en er moeten haalbare doelen worden gesteld. Uiteindelijk moet het gewenste gedrag zo verankerd zijn, dat er niet meer bij nagedacht hoeft te worden.

—

Eerder verschenen in Voeding Nu