Gewoon omdat ze zo fantastisch goed kan schrijven, vloeiend, spits en grappig
[Recensie] “Wacht maar tot onze sociale media vervangen zullen zijn door een collectief bewustzijn,” waarschuwt Jennifer Egan in haar nieuwe roman, “dan zullen we als Hans en Grietje afstormen op al dat lekkers.”
Lincoln is smoorverliefd op zijn collega M. Hij bekijkt haar op het bespieden af, telt haar sproeten en bijsproeten en vraagt zich af of M ook iets voor hem voelt. Om daar zeker van te zijn zou hij sensoren op haar lichaam moeten aanbrengen en liefst ook in haar vagina en haar dan confronteren met een aantal van zijn lievelingsobjecten om haar reacties te meten, maar hij beseft dat dit niet kan. Dus stapt hij op M af, wetende dat ze al vijf maanden een relatie heeft met een andere collega waarmee ze – maar daar is Lincoln niet zeker van, het is eerder een ruwe schatting – inmiddels al 79,6 keer seks heeft gehad. De eerste acht zinnen van een gesprek zijn bepalend voor het verdere verloop ervan, weet hij. Als het dan nog snor zit, is de kans 80% dat er na de kennismaking ook een afspraakje volgt.
Vadertestikels
Lincoln en zijn avances maken deel uit van een van de meest geslaagde verhalen uit de nieuwe roman van Jennifer Egan, Bezoek van de knokploeg had die vorm, waarbij ieder verhaal een andere verteller en vaak ook een andere vorm had. Er stonden zelfs een tijdschriftartikel en een powerpointpresentatie in het boek.
Ook in Het snoephuis is dat zo. Een hoofdstuk bestaat uit een e-mailconversatie en een ander uit een grandioze ‘stream of consciousness’ van een tienermeisje dat over haar vriendenkring vertelt maar wiens gedachten constant op de loop gaan, waardoor ze zelfs uitweidt over de vadertestikels die ze in de zomer vanop haar handdoek in de zon ziet passeren en die afschuwelijk veel op roze duiveneieren lijken.
Zelfs een heel aantal personages uit Bezoek van de knokploeg komt terug in Het snoephuis, dat gelukkig te lezen is als een op zich staande roman, want wie herinnert zich de plot nog van een boek dat hij een decennium geleden gelezen heeft en waarin tientallen personages door elkaar wriemelden als maakten ze deel uit van een heuse mierenkolonie? Een van hen is de autistisch aangelegde Lincoln die in Egans nieuwste helemaal thuis is. Deze roman overspant immers een halve eeuw en loopt door in de nabije toekomst, het tijdperk van de computernerd, waarin menselijk gedrag in computertaal beschreven wordt, wat Egan in een verhaal trouwens ook werkelijk doet. Lincoln werk voor een bedrijf dat valse profielen opspoort in het Collectief Bewustzijn. Sociale media bestaan niet meer in de wereld van Het snoephuis, een titel die verwijst naar het sprookje van Hansje en Grietje trouwens. Er is iets nieuws in de plaats gekomen voor die narcistische propaganda, iets wat de authentieke mens wil vangen en tonen, het Collectief Bewustzijn dus, gerund door de firma Mandala. Het idee erachter is dat je je persoonlijke bewustzijn via een Mandalabox kan uploaden naar een netwerk waarin het gekoppeld wordt aan het bewustzijn van alle anderen. Je persoonlijke herinneringen aan je gestorven vader worden dan aangevuld met die van alle anderen die hem hebben gekend, en zo krijg je een omvattender beeld van de man. Al is dat natuurlijk niet altijd wat je zou willen. Recente herinneringen kun je weliswaar verwijderen met Mandal’s Geheugenstop, maar dat geldt niet voor gebeurtenissen die ouder zijn dan het Collectief Bewustzijn zelf. Is onwetendheid niet beter dan alwetendheid, luidt een van de vele filosofische vragen die Egan in haar bijzonder toepasselijk als een netwerk opgebouwde roman stelt, en is het wel zo aangenaam als iedereen je herinneringen en waardeoordelen te weten komt? Is te veel authenticiteit gewoon geen dikke merde, ook al kun je met het Collectief Bewustzijn duizenden misdaden oplossen en kinderporno voorkomen?
En nu we toch aan het vloeken zijn, Jennifer Egan is zo’n schrijfster die je om de haverklap een paar godvers ontlokt. Niet omdat ze beledigend zou zijn of de lezer tegen de haren zou instrijken, maar gewoon omdat ze zo fantastisch goed kan schrijven, vloeiend, spits en grappig. Geen enkele stijl of genre lijken te hoog gegrepen voor haar. Miljaar, denk je dan, als ik zo kon schrijven, zat ik hier nu wellicht niet te recenseren. Maar daar ligt uiteindelijk ook de zwakte van het boek. Misschien is het wel allemaal wat veel. Egan lijkt soms een jongleur die van geen ophouden weet.
Huwelijksfeest
Hoe is het uiteindelijk afgelopen met die arme Lincoln en zijn M, vraagt u zich nu misschien af. Ook al beweert een van Egans personages dat de wereld slechts één einde kent, en dat dit geen gelukkig einde is, kwam het voor deze twee uiteindelijk toch allemaal goed, met een heus huwelijksfeest zelfs, waarbij Lincolns ouders en zus meermaals in huilen uitbarstten en hij het betreurde dat die tranen zo overvloedig kwamen dat hij ze niet meer kon tellen.
–
Eerder verschenen in De Morgen
