"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het Tuinhuis

Dinsdag, 2 januari, 2007

Geschreven door: Hella S. Haasse
Artikel door: Karlijn de Winter

De geschiedenis als curieus mysterie

Op een beboste heuvel, in een landelijke streek in Frankrijk heeft een echtpaar – gelukkig getrouwd, twee volwassen kinderen – een zomerhuis laten bouwen. Terwijl de man daar rustig met zijn werk bezig is, maakt de vrouw regelmatig wandelingen in de omgeving. Ze fantaseert dan over hoe het er in vroeger tijden geweest zou zijn, voor wie bijvoorbeeld die ene vervallen waterput was bestemd, de ‘Puits Renaud’, die zich nu in een klein dal vol welig onkruid bevindt. Geestdriftig speurt ze in gemeentearchieven en bibliotheken, en raadpleegt ze mensen die van de historie van de streek op de hoogte zijn. ‘Zij was zelf verbaasd over de hardnekkigheid waarmee zij op zoek ging naar iets dat waarschijnlijk nooit te achterhalen zou zijn’. Hoe de werkelijkheid er in lang vervlogen tijden heeft uitgezien, komt ze wellicht nooit exact te weten, maar haar voorstellingsvermogen draait op volle toeren. Aan de hand van de feiten die ze leert kennen gaat het gebied voor haar leven en ontspint zich voor haar ogen en voor die van de lezer een verhaal over een jonge melaatse die gedwongen wordt in afzondering in een hut tussen de bosschages van de heuvel te leven.

‘Genius loci’ is één van de verhalen uit Het tuinhuis, de bundel waarin ‘de verhalen van Hella S. Haasse tot nu toe’ gebundeld zijn, en die samen met de eerste drie delen van haar verzameld werk zijn uitgegeven. Het is het begin van een mooie kroon op haar schrijversloopbaan waarin ze vele romans en essays schreef en waarvoor haar reeds talloze prijzen werden toegekend (voor haar hele oeuvre onder meer met de Constantijn Huygensprijs, de P.C. Hooftprijs en de Prijs der Nederlandse Letteren).

Veel van Haasses romans hebben een historiografische inslag. De scharlaken stad (1952) gaat bijvoorbeeld over het pauselijke Rome in de zestiende eeuw, en Heren van de thee (1992) over het negentiende-eeuwse Java. De manier waarop Haasse de geschiedenis presenteert varieert in de verschillende perioden van haar schrijverschap echter behoorlijk. In haar eerste boeken benadert ze het verleden vanuit het perspectief van de alwetende verteller die alles overziet, maar later (bijvoorbeeld in De tuinen van Bomarzo) problematiseert ze die geschiedschrijving. Eigen interpretaties, de verbeelding en de creativiteit krijgen dan veel meer de overhand.

In Het tuinhuis zie je dit niet alleen terug in ‘Genius loci’. In ‘De kruik van Arelate’, het slotverhaal, treedt er ook iemand op die in het heden leeft, in de omgeving van Arles ronddwaalt, het landschap bekijkt, het museum bezoekt en zo een hele fantasiewereld uit de oudheid creëert, waarin een jongvolwassen vrouw een inspannende en avontuurlijke voettocht aflegt.

Kookboeken Nieuws

In andere verhalen biedt vaak niet zozeer een geografisch gebied, maar wel een familieband het aanknopingspunt voor de uitstappen naar het verleden. In ‘Het portret’ gebeurt dit bijvoorbeeld naar aanleiding van een familiefoto die opduikt na het overlijden van een oude man. Dit portret roept bij zijn nazaten wrok en allerlei knagende herinneringen op. Ook in het titelverhaal, waarin een oude dame die in een verbouwd tuinhuis woont haar dochter ontvangt om eens haar hart te kunnen luchten over haar eenzaamheid, dringen deze gevoelens sterk naar de voorgrond. Beide personages zitten met hun eigen versie van het verleden en tot een verzoening komen ze niet, zonder de miscommunicatie op te kunnen lossen gaan ze weer uit elkaar.

In alle zeven verhalen toont Haasse zich een geoefende vertelster die een ogenschijnlijk eenvoudig taalgebruik hanteert maar desondanks complexe werkelijkheden construeert die vol spanningen en raadselachtigheid zitten. Het tuinhuis bewijst eens te meer dat Haasse één van Nederlands meest waardevolle schrijfsters is.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Transit

Berichten van het Blauwe Huis

Het tuinhuis

Kleren maken de vrouw

Het woud der verwachting