Boek vol ellende, vooral voor de lezer
Neen, vrolijk is het nieuwe boek van Graa Boomsma niet. Met bakken tegelijk wordt de ellende over de personages – en de lezer – uitgestort. Het tweede gezicht gaat over PTSS(Posttraumatisch Stresssymptoom) en gezinsverhoudingen. In de vier delen van het boek krijgt het hele gezin Holdman van opa tot kleinkind te maken met het Stresssymptoom, met belabberde gezinsverhoudingen als logisch gevolg.
In het eerste deel (1975) maken we kennis met het jochie Gary Holdman. Hij leeft met zusje Rita en zijn moeder, die hotelkamers schoonmaakt, in Mobile, Alabama. Zijn vader is sinds zijn tijd in Vietnam zo gek als een deur. Bij een ongeluk met een jeep in Vietnam raakte hij zijn ene onderbeen kwijt. Weer thuis in Alabama brengt hij zijn dagen door op zolder, verboden gebied voor de rest van het gezin. ’s Nachts schreeuwt hij in zijn slaap en overdag slaat hij Gary, ‘keihard en altijd onverwacht’. Gelukkig heeft Gary zijn opa, die lang geleden als huisschilder naar Amerika is verhuisd.
In de volgende delen (1991 (twee maal) en 2001), gaat het verder bergafwaarts met vader Holdman. ‘Operation Desert Storm’ op tv heeft geen goede invloed op vaders wankele psyche en daar komt dan ook nog een hersentumor bij. Als Gary met hem mee gaat voor de jaarlijkse praatsessie bij de legerpsychiater, onthult vader hoe hij zijn been kwijtraakte: ‘Landmijn. We waren net naar de hoeren geweest in Saigon. De jeep leek voor eeuwig het luchtruim te kiezen…’ Toch iets minder heldhaftig dan het verhaal dat Gary’s moeder altijd vertelde.
Met zus Rita gaat het dan ook al minder goed – zij wordt uiteindelijk opgenomen in een psychiatrische inrichting. Is het dan, in het laatste deel, de beurt aan Gary zelf?
Vlak voor de aanslag op de Twin Towers, Gary’s vader en grootvader zijn gestorven, beklimt hij voor het eerst in jaren vaders zolder en ontdekt een Vreselijk Geheim. Dan, als hij de as van de beide overledenen over zee uitstrooit, boren de eerste vliegtuigen zich in de Twin Towers. Nog één laatste Gruwelijk Geheim krijgen we te lezen en het boek is dramatisch afgelopen.
Graa Boomsma probeert met Het tweede gezicht de geschiedenis van een familie te schrijven die zucht onder de vloek van een oorlogsgetraumatiseerde vader. Daar slaagt hij niet in. Hoewel de ellende van de bladzijden spat, brengt Boomsma de tragische levens van zijn personages niet tot leven. Hij is te geforceerd bezig met het construeren van een verhaal waar hij van bovenaf de misère overheen strooit terwijl het juist van binnenuit de personages zou moeten komen. Misschien daardoor ervaar je als lezer het Vreselijke Geheim dat Gary op zolder ontdekt helemaal niet als zo Vreselijk. En vind je het allerlaatste Gruwelijke Geheim evenmin verrassend of schokkend,
Hetzelfde geldt voor de thema’s en motieven. De familie komt oorspronkelijk uit Holland: ´immigratie’ is ongeveer het enige waar de ultiem brave opa Holdman over praten kan. En even stomp als het restje been van Gary’s vader is, legt Boomsma de nadruk op de link met Moby Dick en Achab. Bijna op het eind: ‘Pa was Achab, wij de walvissen, schuldig als een Hollandse calvinist, bloedende stomp.’
Evenmin opzienbarend ten slotte zijn Boomsma’s dialogen.
Gary: ‘Hoe bedoel je? Waarom zeg je nou niets, waarom haal je je schouders alleen maar op? Alles was allang anders, moeder…’
Zij [Gary’s moeder]: ‘Misschien heb je gelijk. Vietnam ligt in Amerika, zei je vader. Dat hebben we geweten…’
Gary: ‘De oorlog is een blindeman die woest om zich heen trapt, en de dood ook…’
Zij: ‘Zou het zo eenvoudig zijn?’
Gary: ‘Dat is heel ingewikkeld…’
Grootse thema’s, drama en diepzinnigheid in een boek zijn fantastisch. Maar ze moeten wel een plaats krijgen in het verhaal. En niet eroverheen gelegd zijn. Boomsma noemt Melville en Faulkner. Prima voorbeelden van schrijvers. Wat te denken van Updike, Irving, Chandler of zelfs Stephen King? Zij maken allemaal levende verhalen waar de thema’s met de plots vervlochten zijn.
Het tweede gezicht wil dat wel, maar kan het niet. Het heeft maar één gezicht, vertrokken van generaties ellende. Met daaroverheen een plas nepbloed.
