"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het valse seizoen

Vrijdag, 30 december, 2016

Geschreven door: Christiaan Weijts
Artikel door: Marnix Verplancke

Wilders te lijf met Mozart

De eerste zin

“Geloof me, de enige plek waar muziek nog wat betekent is het crematorium.”

Recensie

Pablo, een voormalig cellist en componist aan lager wal werkt als Ubertaxichauffeur. Een van zijn vaste klanten is Zaalmans, een fysiek gezette, maar professioneel wat schimmige figuur die op de achterbank verdachte deals beklinkt. Pablo houdt er ook nog een hobby op na. Op basis van omgevingsgeluiden maakt hij composities die tijdens de nachtelijke uren op de radio worden uitgezonden. Hij neemt er Zaalmans’ telefoongesprekken voor op en schrikt zich een hoedje wanneer ook de politie die interessant vindt.

Boekenkrant

In Het valse seizoen verweeft Christiaan Weijts op bijzonder vernuftige en muzikale manier dit verhaal met twee andere, dit van Camiel, die tweede viool speelt in een strijkkwartet waarvan de muzikanten op elkaar uitgekeken raken, en dit van Nadège, een altvioliste die in de Parijse metro speelt, na een aanslag spontaan haar muzikale treurlied ten gehore brengt en daarmee de wereldpers haalt. Weijts laat deze verhalen met elkaar resoneren en neemt thema’s van het ene verhaal mee naar het andere, als was hij eerder aan het componeren dan aan het schrijven.

Nadège, Pablo en Camiel komen uiteindelijk samen op een replica van de Titanic die de Europese kusten aandoet en waarvoor muzikanten gezocht worden. Wat zou een replica Titanic immers zijn zonder replica orkest dat speelt op replica instrumenten? ‘We koesteren een replica bij gebrek aan ware ervaringen,’ laat Weijts Pablo in dit verband opmerken, en dat is niet de enige cultuurfilosofische opmerking die in deze roman valt.

In hoeverre is Europa zelf een zinkend schip geworden is de pertinente vraag die in deze roman centraal staat. Het antwoord erop mag je als lezer zelf geven. Gelukkig geen eenduidige boodschappen dus in Het valse seizoen, dat een bijzonder rijke roman geworden is. Nogal wat hedendaagse romans bestaan uit een enkele beweging, terwijl dit boek uit vier bewegingen bestaat die samen een knap strijkkwartet vormen.

Drie vragen aan Christiaan Weijts

1. Tien jaar geleden debuteerde u met een roman over een pianist. Je nieuwste gaat over strijkers. Wat heeft u toch met muziek?

Weijts: “Ik schreef tussenin ook over dans, en over architectuur, maar daarvan wordt wel eens beweerd dat het in feite bevroren muziek is. Schijven en musiceren zijn voor mij nauw verwant aan elkaar en ik probeer altijd te schrijven als werkte ik aan een muziekstuk, met bepaalde ritmes, registers en klanken. Mensen hebben nogal eens de neiging grote metaforen te gebruiken wanneer ze het over muziek hebben. Dan gaan ze Beethoven voorstellen als een woest landschap met een waterval op de achtergrond of iets dergelijks. Dat vind ik te makkelijk. Ik wil eerder in de taal doen wat in de muziek gebeurt.”

2. Muziek is het enige wat nooit vernietigd kan worden, zegt een van uw personages. Bent u het daar mee eens?

Weijts: “Muziek kan inderdaad niet door politiek, oorlog of terrorisme vernietigd worden. Het is datgene wat onder de wereld door gaat. Muziek brengt mensen bij elkaar en zorgt voor een andere sfeer. Waarom zouden we anders verjaardagsliedjes zingen? In Parijs speelde een pianist John Lenons Imagine op een van de plaatsen waar terroristen slachtoffers hadden gemaakt. Maar waar eindigt kunst en begint kitsch? Onze cultuur drijft op een aantal hysterische overreacties, zoals na de dood van prinses Diana of Pim Fortuyn. Ik schreef dit boek in de tijd dat de MH17 uit de lucht geschoten werd. Om de haverklap kwamen toen kisten met menselijke resten toe op Schiphol, waarna die in stoet over de snelweg weggevoerd werden. Op tv zag je hoe horden mensen langs de snelweg stonden te applaudisseren. We lijken heen en weer te gaan tussen apathie en hysterie. Onze cultuur kent nog alleen extremen, terwijl klassieke muziek juist op nuances en subtiliteiten drijft.’

Ga je Wilders te lijf met Mozart en Ravel?

Weijts: “In Italië krijgt iedere achttienjarige een tegoed van vijfhonderd euro dat hij alleen aan cultuur mag besteden. Het idee erachter is dat het land vandaag, met steeds meer vluchtelingen en een verhoogde waakzaamheid voor terrorisme, best trots mag zijn op zijn cultuur. Ga kijken naar Botticelli en bezoek het theater. Niet dat je daarmee extra beschermd bent wanneer er een terrorist voor de deur staat, het gaat hier om een veel breder opzet: mensen laten kennismaken met iets wat hun dagelijkse leefwereld overstijgt en waardoor ze gaan inzien dat er een gemeenschappelijke cultuur bestaat die hen allemaal verbindt. Misschien klinkt het wat naïef, maar toch ben ik ervan overtuigd dat het werkt.”

Eerder verschenen in Knack Focus

Boeken van deze Auteur: