Over een geruisloze plattelandsontwikkeling
[Recensie] Van Geert Mak verschenen diverse gedenkwaardige boeken, zoals In Europa en Hoe God verdween uit Jorwert is een gedenkwaardig boek van Mak.
Vijftigste druk
Ter gelegenheid van de vijftigste druk is het boek door Uitgeverij Atlas Contact in een nieuwe versie verschenen. De titel vermeldt nu de Friese naam Jorwert (eerder was het Jorwerd) en Mak heeft een nieuw nawoord geschreven. Dit nieuwe nawoord is een goede aanvulling op het oorspronkelijke boek, omdat het de brug slaat tussen de veranderingen die plaatsvonden tussen 1945 en 1995 en de periode erna. Daarnaast maakt het nawoord een verbinding tussen de ontwikkelingen in het dorp Jorwert en de plattelandsgebieden in de rest van Nederland.
Inzicht in structuur van dorpen
Maar ook zonder de gewijzigde titel en het nieuwe nawoord staat het boek als een huis. Hoe God verdween uit Jorwert geeft namelijk inzicht in de sociale en economische structuur van (kleine) dorpen, een inkijkje in alle regels waarmee de agrarische sector in de loop der tijd heeft moeten leren leven en laat zien hoe de relatie tussen stad en platteland veranderd is sinds 1945. Dit zorgt er voor dat je gaat begrijpen waarom dorpsbewoners handelen en denken zoals ze doen. En dat allemaal aan de hand van zeer respectvolle beschrijvingen van de inwoners van Jorwert.
Herkenbaar voor dorpsbewoners
De beschrijving van de inwoners van Jorwert en de verklaring van hun denken en doen is tevens zeer treffend. Zo treffend dat wanneer je (zoals ik) in een dorp opgegroeid bent, gaat begrijpen waarom je zelf op een bepaalde manier denkt en handelt. Zo wordt in het boek duidelijk dat de structuur in het dorp meer is dan een economische samenhang. Ook de sociale structuur heeft veel invloed.
“De inwoners voelden zich met hun dorp verbonden, wilden zich ervoor inzetten, zagen hun dorp als een deel van een bestaan waarvoor ze gekozen hadden en dat verdedigd moest worden.”
Dit zal voor dorpsbewoners heel herkenbaar zijn. Ook al weet je dat het dorp je misschien niet genoeg te bieden heeft – er zijn geen grote winkels, er is geen bioscoop, geen theater – toch verdedig je het dorp. En ook die pakweg drie kwartier fietsen naar de stad neem je voor lief, omdat je hart zegt dat het goed wonen is in het dorp, dat het dorp onderdeel is van wie je bent.
“Je verklaarde waarom je met een splinternieuwe auto kon rondrijden. ‘Mijn baas least elk jaar een stel andere wagens.’”
Ook de keerzijde van het wonen in een dorp wordt in Hoe God verdween uit Jorwert goed duidelijk. Die keerzijde bevat onder andere wat ook wel bekend staat als ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. In een dorp kent iedereen elkaar en elk afwijkend gedrag valt dan op. Dit leidt tot de drang om elke afwijkende handeling te willen verklaren, want “Wat zullen de mensen hiervan zeggen?”.
Af en toe wat herhaling
Hoe God verdween uit Jorwert is door de opzet van het beschrijven van inwoners en verklaren van de structuren van een dorp een zeer geslaagd boek. Een boek dat stadsbewoners inzicht geeft in het dorpsleven en dorpsbewoners knikkend van herkenning achterlaat. Om de ontwikkelingen in het dorp duidelijk te maken worden echter een aantal gebeurtenissen meerdere keren opgevoerd. Dit geeft het gevoel dat Mak in herhaling valt en dat is enigszins storend. Toch is het niet zo storend dat het afbreuk doet aan het verhaal als geheel. De boodschap van het boek is nog steeds relevant.
Het is terecht dat dit boek tijdens mijn studie Natuur- en Landschapstechniek aangeraden werd als aanvullende literatuur. En ik ben van mening dat dit boek gelezen zou moeten worden door iedereen die beroepsmatig een relatie heeft met het platteland of het dorpsleven.
—
