Hoe ik nimmer de ronde van Frankrijk voor min-twaalf-jarigen won (en dat het me spijt)

De werkelijkheid van het kind; en die andere

Dat Ivo victoria zeer hoge verwachtingen over zich uit had geroepen, dat de uitgeverijen gevochten hadden om zijn manuscript nog voor het bestond en dat het verschijnen van het voltooide werk door boekhandels werd toegejuicht, dat het al haast tot beste debuut van 2009 was uitgeroepen voor iemand meer dan de eerste zes pagina’s gelezen had, kon haast geen recensent zijn ontgaan. Ik werd het grootste deel van de commotie pas gewaar na het lezen van het boek, en kon er dus redelijk blanco en onbeïnvloed aan beginnen.

Die titel doet denken aan die van een Jonathan Safran Foer, of – dichter bij huis – Joke van Leeuwen-achtig, postmodernistisch boek. Schreeuwerig, opzichtig en met ongestructureerde typografie baant het zich een weg over de omslag. Het opvallende uiterlijk past misschien bij de hooggespannen verwachtingen waaraan het boek zal moeten voldoen, maar het staat in fel, opvallend, en in mijn ogen verheugend contrast met de inhoud. Die inhoud is zacht van toon, bevat een sympathiek en herkenbaar verhaal en heeft niets protserigs over zich.

Held van het verhaal is de fictieve Ivo Victoria. Zijn grootste daad als protagonist is het mislukken in zijn leven, of minder negatief uitgedrukt, het niet beantwoorden aan de dromen van zijn jeugd. Het zijn de dromen van een jonge fantast, een kind met een zo grote verbeelding dat zijn werkelijkheid er sterk door wordt beïnvloedt. Zo heeft hij fantasieën dat hij de ronde van Frankrijk voor wielrenners onder twaalf gaat winnen, dat hij de koning is van de Vlaamse kasseienstroken op zijn racefiets die waarschijnlijk niet veel meer is dan een doorsnee jongensfiets met wat extra versnellingen, en dat het hem de stille baas maakt van het schoolplein. Logisch gevolg is zijn verovering van het meisje – of liever gezegd de liefde van zijn leven – Anja Lippenveld, en de mentale overheersing van zijn dommige vriend Dries.

De leiderspositie die Ivo bezit ten opzichte van zijn leeftijdsgenoten wordt duidelijk verzwakt wanneer Dries zelf ontdekt een redelijk sprinter te zijn, en wanneer Anja Lippenveld – de afstand tot haar die hij nooit overbrugt blijkt uit het benoemen met zowel voor als achternaam – een vriendje krijgt, en dat is niet Ivo. Waarschijnlijk, zo ontdek je als lezer, was hij nooit het door zijn klasgenoten gerespecteerde wielrennertalent waar hij zichzelf voor hield, en in dat ‘waarschijnlijke’ zit een belangrijk kernpunt van dit verhaal. De verteller heeft zich diep in de gedachten van de hoofdpersoon genesteld, en alles wat aan de lezer bekend wordt is komt voort uit Ivo’s waarneming. De mening van andere personages, en de werkelijkheid buiten Ivo’s verbeeldingswereld zijn aan de lezer om gestalte te geven, aan de hand van de subtiele en schaarse hints die daarvoor worden gegeven.

‘Daar rijdt Wimmeke Eyckmans. Nog vijfhonderd meter. Tandje bijschakelen optrekken. Nog tweehonderd meter. Doorduwen nu, en erlangs! De ijle ochtendlucht verbrandt mijn longen. Mijn kuitspieren verzuren. De kou prikt in mijn ogen als de rook van mijn moeders sigaret aan het ontbijt. Tranen glijden langs mijn wangen. Ik voel het bloed uit mijn gezicht wegtrekken door de inspanning, alsof het vacuüm wordt getrokken. Maar eenmaal ter hoogte van Wimmeke Eyckmans gooi ik mijn handen losjes bovenop het stuur, kijk ontspannen opzij, en knik. “Hoi”. Ik glijd op volle snelheid en met de moeiteloze klasse die mij eigen is langs hem heen de fietsenstalling in.’

Die laatste zin is ijzersterk. De racewedstrijd, de hoop en de glorie, zelfs de arrogantie van de wielrenner waren Victoria’s waarneming. Een werkelijkheid die zich daarachter schuilhoudt, is dat er sprake is van een alledaags fietstochtje naar school dat eindigt in de stalling. beide werkelijkheidsniveau’s zijn voor de lezer van belang, omdat de ware identiteit van de hoofdpersoon zich ergens op het snijvlak tussen de twee bevindt, ergens tussen een sympathieke jonge dromer en een klein kind dat bang is voor de waarheid: er is geen Tour voor min-twaalf-jarigen, en de wereld draait niet om Ivo Victoria.

Het ontrafelen van Ivo’s identiteit is een avontuur voor de lezer. Zelfs als het boek een grote wending neemt en een volwassen Victoria terug mag kijken op zijn nooit geslaagde jeugddroom, neemt de magie niet af. De ‘onwaarheid’ van de kinderverbeelding wordt door de oudere hoofdpersoon expliciet tot uitdrukking gebracht, maar waar zowel Dries, als Anja Lippenveld, als alle andere jongens van school opgroeien, blijft Ivo gedeeltelijk een klein kind en zijn werkelijkheidsperceptie blijft gedeeltelijk op de vroegere verbeelding berusten. De spijt die in de titel ter sprake komt en die de volwassen hoofdpersoon aan zijn vroegere vrienden betuigen wil is dan ook niet spijt over zijn leugen (er bestond geen kindertour), maar spijt dat hij die nooit gewonnen heeft zoals hij beloofde.

Zo eenvoudig als het verhaal en thema van deze roman op het eerste gezicht lijken – een jongen heeft moeite met volwassen worden – zo knap geconstrueerd en complex van vertelstructuur is het voor wie scherp leest. Of de auteur Ivo Victoria werkelijk de toekomst van de Nederlandstalige literatuur in handen heeft, zoals men na het zien van zijn eerste zes pagina’s al riep, ga ik nog niet beweren, maar dat het een plaats verdient en ongetwijfeld krijgt op lijsten van debutantenprijzen, daar durf ik mijn geld wel op in te zetten.