Het grote boek van de nutteloze kennis
[Signalering] Filosofen buigen zich over de vraag welke kennis nuttig is voor de vooruitgang van de wereld en welke niet. Abraham Flexner juichte in 1939 schijnbaar nutteloos onderzoek toe, omdat belangrijke ontdekkingen te danken zijn aan wat nutteloze experimenten leken. Bertrand Russell meende dat na de Industriële Revolutie de nadruk teveel kwam te liggen op de vraag of kennis praktisch toepasbaar was en daarmee economisch renderend en dus nuttig. Hij verwees naar de Renaissance, toen studeren een vorm van levensgenot was, en niemand zich afvroeg wat het nut ervan was. Russell beschrijft als tegengif tegen de puur op economisch nut gerichte kennis de zogenaamde nutteloze kennis uit studies als biologie, geschiedenis en astronomie.
In het verlengde van Russell richtten in 1989 drie journalisten van Trouw het Nederlands Genootschap ter Bevordering en Verspreiding van Nutteloze Kennis op, dat een eigen rubriek had in Trouw en in 1992 een handboek publiceerde. De rubriek bestaat niet meer, maar Flip van Doorn en Jonah Kahn hebben met Hoeveel Poten heeft een Octopus? wel een boek met 248 korte stukjes ‘nutteloze’ kennis afgeleverd, pagina voor pagina verrassend. De octopus gebruikt twee van zijn acht tentakels om zich voort te bewegen over de zeebodem en de andere zes om te eten. Een octopus heeft dus twee poten en zes armen. Andere voorbeelden: China’s appel, dat de herkomst van het woord sinaasappel vertelt; De kasteelruïne van Almere over waarom Almere naar hedendaagse maatstaven thuishoort in de rij van steden met stadsrechten waarin voor Apeldoorn en Drachten geen plaats is. Informatief is ook De eerste BN’er; begrip blijkt al te dateren van omstreeks 1850. Napoleon onthult dat de keizer niet 1.57m. lang was maar 1.70m, en dus ten onrechte als klein kereltje de geschiedenis in is gegaan. Of de kennis in dit boek nuttig of nutteloos is mag de lezer zelf uitmaken, en dit zal per lezer verschillen. Als het thematisch wat beter toegankelijk was gemaakt, verdiende het een plek in iedere kast met naslagwerken, naast de
encyclopedie.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
