Onbenulligheid in het kwadraat
De titel van de debuutroman van Emma Curvers (1985), hoofdredactrice van filmplatform cineville.nl en columniste voor hoofdstedelijke publicaties zoals het CJP en universiteitsblad Folia, klinkt gezellig en laagdrempelig. Maar laverend tussen familiegeschiedenis en gezinsdrama schreef Curvers met Iedereen kan schilderen een debuut van het ergste soort: pretentieus en bijna arrogant, maar vooral zonder de nodige zelfreflectie.
Net als in veel andere debuutromans is het autobiografische tintje onmiskenbaar. Dat blijkt al uit de achtergrond van Iris, hoofdpersonage en verteller, die net als Curvers zelf uit Zuid-Limburg komt en in Amsterdam studeert. In tegenstelling tot andere romans die het verhaal vertellen van al dan niet Zuid-Limburgse meisjes die naar de grote stad vertrekken, trakteert Curvers de lezer niet op het zoveelste relaas over de besognes die zo’n verhuizing met zich meebrengt. Het siert Curvers dat ze de moeite heeft genomen om niet Iris, maar haar op het eerste gezicht doodgewone gezin centraal te stellen.
Vader Hans en zijn neurotische neigingen, die zich nu eens uiten in het obsessief naschilderen van de doeken van William Turner, dan weer in het bestrijden van een imaginaire marter, zou in potentie een dankbaar literair subject kunnen zijn. Immers, Des Esseintes van J.-K. Huysmans en zo’n beetje alle personages van Samuel Beckett zijn óók eersteklasneuroten. De observaties van Curvers hoofdpersonage zijn echter, net als alle andere personages en hun handelingen, stuk voor stuk bijzonder banaal:
‘Mijn moeder heeft een kerststol in haar hand en kijkt dwingend, dus ik trek een stel rubberlaarzen aan onder mijn joggingbroek en sjok achter haar aan naar buiten. Het sneeuwt niet, het is grauw. We lopen het paadje naast het onze op, naar buurman Severens. Bij Hans op de zaak zijn altijd kerstpakketten, wijnpakketten en stollen over.’
Vlekkeloze verveling
Het verhaal hangt aan elkaar van dit soort onbenullige beschrijvingen. De handeling concentreert zich rondom de feestdagen – Kerst, Pasen en de Grote Vakantie, tevens de titels van de drie hoofdstukken. Onbenullige personages en onbenullige handelingen zijn tot daar aan toe, maar Iedereen kan schilderen loopt werkelijk over van zouteloze ingrediënten: gebrek aan originaliteit, een overdosis banaliteit, maar vooral een volledig gebrek aan medeleven en inlevingsvermogen. Hans mag dan wel niet de gedroomde vader zijn, maar Iris is evenmin de gedroomde dochter, laat staan het gedroomde personage.
Vanaf een bepaalde leeftijd beginnen kinderen de grillen van hun ouders met meer medeleven te beoordelen. Het besef dat ouders niet perfect zijn en dat dit gebrek aan perfectionisme uiteindelijk niet uitmaakt, doet niets af aan de genegenheid die kinderen gaandeweg voor hun ouders beginnen te voelen. Maar Iris – en haar zus Mia, zij het in mindere mate – zijn verwende krengen die vooral uitblinken in lamlendigheid:
‘Vanuit mijn bed kijk ik rond in mijn studentenkamer. Hij voelt tegelijk te groot en te klein. Tot een jaar geleden woonden Mia en ik samen in Limburg, we vormden een front. Het was alsof thuis zijn dat van ons verlangde. Nu zie ik Mia steeds minder. Vanwege de mysterieuze pijntjes komt ze vaak lange tijd haar huis niet uit.’
Schrijven op nummer
In het huidige literaire discours kom je steeds vaker metaforen tegen die aan de schilderkunst refereren, alsof een woord op een blad papier schrijven hetzelfde is als met een kwast te werk gaan. Dat de titel van Curvers roman ontleend is aan de slogan van de Schilderen-Op-Nummer-setjes van Ravensburger is dan ook een van de sympathiekere kanten van het boek, ook al is het allesbehalve origineel. Het punt is dat het obsessieve vakjes schilderen van Hans zich als uitstekende metafoor voor deze roman zou lenen. Iedereen kan schilderen is in meerdere opzichten het literaire equivalent van en schilderen-op-nummer-doek: niet gedurfd, weinig origineel, en het eindresultaat is een vlak landschap dat te lelijk is om aan de muur te hangen. Ik hoop dat Curvers zelf plezier beleeft aan haar poging tot schrijverschap. Wanneer je een hobby beoefent, is dat immers het belangrijkste.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
