Debuutroman over orthodox-islamitisch gezin
[Recensie] Verhalen over mensen die in een religieuze gemeenschap leven hebben me altijd geboeid. In Nederland zijn er talloze schrijvers die hebben verteld over hun christelijke opvoeding, maar over moslims is nog maar weinig geschreven. Daarom stond Ik ga leven al een tijd op mijn verlanglijstje. Lale Gül heeft haar debuut gebaseerd op haar eigen jeugd in een orthodox-islamitisch Turks gezin. Toen ze veel aandacht kreeg vanwege bedreigingen, kon ik mijn nieuwsgierigheid niet langer bedwingen en kocht het boek. Het kan haar allemaal aan haar anus oxideren.
Het eerste wat opvalt is de wonderlijke schrijfstijl. Lale gebruikt veel moeilijke woorden en breit regelmatig ellenlange zinnen, om even later grof taalgebruik te bezigen. Ik vraag me af of ik hier wel doorheen ga komen, maar het went wel en ik vind haar observaties interessant. Gelukkig schrijft ze niet continu zo ingewikkeld. Ik vermoed dat de redacteur het wel zwaar heeft gehad hiermee. Verderop in het boek is hier en daar nog een fout voorzetsel blijven staan.
Op bladzijde 50 kom je er als lezer achter dat de ik-persoon Büsra heet. De rode draad in het boek zijn de conflicten tussen Büsra en haar ouders. Ze moet een hoofddoek en lange mouwen dragen. Ze wordt continu gecontroleerd. Büsra heeft amper een goed woord over voor haar ouders en vooral haar moeder krijgt de volle laag. Die is strenger dan de imam en wil alle islamitische en culturele regels strikt toepassen. Wat andere mensen wel niet zullen denken is daarbij leidend. Het frustrerende is dat broertje Halil wel alles mag. Büsra is wel dol op haar oma en haar kleine zusje. Vanwege hen gaat ze niet het huis uit, want als ze dat doet, zal ze het contact met de hele familie verliezen. Ondertussen zoekt ze de grenzen op door stiekem met make-up op en strakke kleding de deur uit te gaan. Bovendien heeft ze al drie jaar een geheim vriendje: Freek uit Den Haag. Als ze daar is, vertelt ze tegen haar ouders dat ze gaat werken.
Aan het verhaal is te merken dat niet puur autobiografisch is. Zo wordt de organisatie van de klassieke Romereis overgelaten aan de leerlingen, omdat die geld willen besparen. Dat lijkt me nogal sterk. Ze belanden in een aftands hotel. Büsra mocht bij eerdere reizen nooit mee, maar ze heeft haar ouders wijs kunnen maken dat deze reis verplicht is. ’s Avonds wordt er veel gezopen. Het is dan ook bijzonder dat de klasgenoten in een diepgaande discussie over wereldpolitiek belanden, waarin ze net zulke moeilijke woorden en zinnen gebruiken als de schrijver zelf. Dat is wel heel apart nadat ze eerst nog straattaal praatten en seksueel getinte grappen maakten.
De feitelijke gebeurtenissen vormen een kapstok voor de gedachtestroom van de hoofdpersoon, die regelmatig in herhaling vervalt. Büsra betoogt keer op keer waarom ze de regels van haar ouders zo onlogisch vindt en hoe beklemmend de Turkse cultuur is. Ouders worden afgerekend op het gedrag van hun dochters, zowel door buren en familie als na dit leven door Allah. Het is vriend Freek die tegen het einde van het boek het licht werpt op de mooie kant van zo’n hechte gemeenschap. Dit brengt het geheel iets meer in balans. Maar de spagaat van Büsra blijft: kiest ze voor haar familie of voor de vrijheid?
Ondanks de bizarre schrijfstijl heeft Lale Gül me steeds weten te boeien. Ze wist dat dit boek problemen zou geven en toch heeft ze ervoor gekozen om openheid van zaken te geven. Inmiddels is ze weg bij haar ouders en verblijft ze in een hotel. Eerwraak ligt op de loer. In het Nederland van nu kan het nog steeds gevaarlijk zijn om je mening te geven. Had ze het dan anders moeten aanpakken, iets minder grof moeten schrijven? Ik denk niet dat het uitmaakt, want de mensen die haar bedreigen hebben het boek meestal toch niet gelezen. Aan de andere kant is er veel herkenning van mensen die in dezelfde situatie zitten, zowel bij moslims als christenen. Hopelijk draagt dit boek bij aan meer openheid en worden mensen beschermd die hun mond open durven doen en/of hun familie verlaten, want iedereen verdient een veilige plek om te leven.
—
Eerder verschenen op Lalageleest
